Wat heeft de albatros met atoomproeven te maken?

De oceaan produceert een enorme bak herrie. Alleen wij kunnen dat niet horen. De albatros kan dat daarentegen wel. Een groep van internationale wetenschappers probeert nu uit te zoeken of deze gigantische zeevogel dit geluid gebruikt om overzee te navigeren. Tot nu toe is het nog een groot mysterie hoe het kan dat de albatrossen na weken op zee te hebben verbleven in één rechte lijn naar hun nest kunnen vliegen, zonder visueel herkenningspunt. Het onderzoek naar de geluiden uit de oceaan draagt vreemd genoeg ook bij aan kennis die relevant is om atoomproeven te kunnen detecteren. Olivier den Ouden van het KNMI legt in de uitzending uit hoe het zit.

De studie draait om de grote albatros. Een van de grootste zeevogels ter wereld met een spanwijdte tot maximaal 3,5 meter, die leeft op de Crozet-eilanden in de Indische Oceaan. Zijn menu bestaat uit hoofdzakelijk uit inktvis. Maar de albatros is ook regelmatig te vinden in de buurt van vissersschepen om aan zijn kostje te komen. Om te zoeken naar voedsel verlaat de vogel het nest op de Crozet-eilanden, terwijl zijn partner het nest beschermt. Uit onderzoek met GPS-zenders blijkt dat de grote albatros na gemiddeld 15 dagen en een vlucht van 10.000 kilometer in één rechte lijn naar het nest terugvliegt.

Het onderzoek richt zich op de laagfrequente geluiden die de oceaan produceert. Deze tonen (bijvoorbeeld het geluid van zeegolven) zijn zo laag dat wij mensen dat niet kunnen horen. Zeevogels kunnen dat wel horen. Door miniatuursensoren te bevestigen aan de albatrossen is honderden uren van dit laagfrequente geluid opgenomen. Hiermee zijn voor het eerst de zogenaamde ‘geluidslandschappen’ van de oceaan vastgelegd. De resultaten zijn onlangs gepubliceerd in Geophysical Research Letters. Verder onderzoek moet laten zien of de grote zeevogels dit geluid ook daadwerkelijk gebruiken om naar huis te navigeren. Tot nu toe zijn alle andere mogelijke manieren om te navigeren uitgesloten. Het onderzoek is verricht door een internationaal team van wetenschappers, waaronder het KNMI en de TU Delft.

Met de sensoren zijn niet alleen geluiden opgenomen, maar ook de luchtdruk, wind en temperatuur direct boven het zeeoppervlak. Met het meten van de laagfrequente zeegeluiden (ook wel infrageluid genoemd) kunnen in de toekomst ook modellen worden gemaakt waarmee aardbevingen en vulkaanuitbarstingen beter kunnen worden gemeten. Maar ook kernproeven. Nu de ruis van de zee is blootgelegd kunnen geluidmeetstations van het kernstopverdrag beter bepalen of het opgenomen geluid afkomstig is van een atoomproef.

Over de vogeltrek zijn veel verbijsterende verhalen te vertellen.  Maar hoe weten die vogels nou waar ze naar toe moeten vliegen? Voor de podcast 'Vroege Vogels en andere dieren' probeert Anneke Naafs  samen met vogelonderzoeker Joost van Bruggen en ecoloog Almut Schlaich de raadselen van de vogeltrek te ontrafelen. Verbijstering en kippenvel! Luister ook naar de podcast!