Voor Nederland nieuwe ondersoort Steenbreekvaren ontdekt

Dit jaar is er op vier plaatsen een voor Nederland nieuwe ondersoort van de Steenbreekvaren gevonden: Asplenium trichomanes subspecies pachyrachis . Sipke Gonggrijp ontdekte de ondersoort door honderden foto's van waarneming.nl door te spitten. In de foto’s van de steenbreekvaren werden op foto’s uit Gilze en Katwijk aan Zee afwijkende exemplaren ontdekt, zo meldt de website Nature Today .

Steenbreekvaren ( Asplenium trichomanes ) is een kleine varen die, net als de meeste soorten van de Streepvarenfamilie, 's winters groen blijft. De plant is een kosmopoliet die overal in de gematigde streken voorkomt. In Nederland is de soort redelijk zeldzaam. Steenbreekvarens zijn vooral te vinden op oude, verweerde muren van historische gebouwen, maar ook op kademuren en vochtige tuinmuren. Daarnaast zijn basaltdijken ook plaatsen waar je ze kunt aantreffen. Op niet-stenige substraten is deze varen gevonden in de kalkrijke duinen, in bosgreppels en langs holle wegen. Ze staat op de Rode Lijst van bedreigde plantensoorten en is wettelijk beschermd.

Van oudsher zijn er in Nederland twee ondersoorten van steenbreekvaren bekend: Asplenium trichomanes subsp. quadrivalens en Asplenium trichomanes subsp. trichomanes . De eerste is de meest algemene en een min of meer kalkminnende soort, al kan ze ook op een basisch tot zuur substraat voorkomen. Subspecies trichomanes heeft duidelijk de voorkeur voor meer zure milieus, zoals bosgreppels en boomvoeten. Deze ondersoort is ooit wel in Nederland gevonden, maar het is niet duidelijk of ze nog steeds in Nederland voorkomt.

Asplenium trichomanes subsp. pachyrachis werd ontdekt op foto’s bij waarnemingen van steenbreekvaren in Gilze en Katwijk aan Zee op waarneming.nl. De planten op de foto’s vielen op vanwege hun afwijkende groeivorm. Bij ondersoort pachyrachis liggen de meeste bladveren als het ware tegen het substraat aan en zijn de bladveren S-vormig gekromd. Daarnaast is de plant veelal kleiner, zijn de deelblaadjes grof getand en heeft ze vaak opvallende oortjes aan de basis van de deelblaadjes. Verschillen zitten ook in de donkere sporendoosjes die nadat ze openscheuren en de sporen eruit hebben gegooid, terugveren in hun oorspronkelijke vorm, in tegenstelling tot beide andere ondersoorten, waarbij na openspringen de sporendoosjes zich blijven strekken.

Na de ontdekking op foto’s kon het voorkomen van de ondersoort definitief bevestigd worden door een bezoek aan beide locaties, waarbij materiaal werd verzameld. Op de groeiplaats in Gilze bleken vele honderden exemplaren te groeien. Het is waarschijnlijk dat een groeiplaats van dergelijke omvang al geruime tijd bestaat, maar tot nu toe nooit is opgemerkt. De voor Nederland nieuw ontdekte ondersoort komt in heel Europa zeldzaam voor maar heeft over het geheel een meer zuidelijke verspreiding dan beide andere ondersoorten. Het is dan ook een echte verrassing dat ze nu in Nederland opduikt. Mogelijk is dat toe te schrijven aan de klimaatverandering, maar dat is in dit geval lastig te onderbouwen. Nu er meer bekend is over het voorkomen en de kenmerken van de ondersoort zal mogelijk het aantal vondsten in Nederland de komende jaren toenemen. Dit najaar zijn er in Haarlem en Amsterdam al groeiplaatsen van deze ondersoort ontdekt.

Onze muurvarens komen onder druk te staan met de invoering van de nieuwe Wet Natuurbescherming. Muurvarens als steenbreekvaren, zwartsteel en tongvaren verliezen hun beschermde status. Wie meer wil weten over steenbreekvarens of wil bijdragen aan onderzoek en het in kaart brengen van de verspreiding van muurplanten kan op deze websites meer informatie vinden: Flora von Deutschland en Floron .

Bron: Floron