Omstandigheden in Afrika spelen een grote rol bij de aantallen trekvogels die in Nederland broeden. Metingen vanaf 1960 laten zien dat veel vogelsoorten die ten zuiden van de Sahara overwinteren sterk afnamen, onder andere als gevolg van droogte, ontbossing en overbegrazing. Maar recent herstellen sommige populaties zich enigszins. Zo profiteren moerasvogels als de purperreiger en rietzanger van overvloedige regenval in de Sahel. Dat blijkt uit de net verschenen Vogelbalans van Sovon.

Een groot deel van deze vogels trekt in het najaar naar Afrika om te overwinteren. Van onze zangvogels is dat bijvoorbeeld 40%. Vanuit heel Europa en Azië gaat het zelfs om zo’n 2 miljard vogels. In Afrika hebben grote landschappelijke veranderingen invloed op de aantallen die weer terugkeren naar ons land. Die tellen op bij de problemen die broedvogels in Nederland ervaren.

Vooral soorten die in de savanne net ten zuiden van de Sahara overwinteren namen sterk af, zoals de grauwe kiekendief, ortolaan en de duinpieper. Overbegrazing en ontbossing daar zijn voor zaadetende vogels als de zomertortel en kwartel een probleem, soorten die het in Europa ook al zwaar te verduren hebben. Ook gekraagde roodstaarten en spotvogels, soorten die wat zuidelijker in halfopen landschappen overwinteren, lieten op lange termijn een afname zien.

Opmerkelijk is echter de recente kentering bij vooral de vogels die in moerasgebieden van de Sahel en in de tropische bosgebieden ten zuiden daarvan overwinteren. Soorten als de purperreiger en rietzanger keren in toenemende aantallen terug naar Nederland. Na een periode van droogte in de jaren 70 en 80 valt er tegenwoordig weer zoveel regen dat de populaties voldoende overstroomde gebieden kunnen vinden en zich herstellen. De oorzaken achter de toename van vogels die in tropische bossen overwinteren zijn minder duidelijk.

De laatste decennia leveren zowel tellingen in Afrika als onderzoek met nieuwe zendertechnieken steeds meer kennis op. Samen met gegevens uit de broedgebieden in Nederland geven die inzicht in de hele jaarcyclus van trekvogels.

Lees hier meer over in de Vogelbalans van SOVON