Verschenen of verdwenen: waarom komen of gaan broedvogels?

De griel ging,  ... de zwarte specht kwam. De ortolaan verdween, de steltkluut verscheen… In de afgelopen eeuw is een dozijn broedvogels uit ons land verdwenen. Maar we kregen er een veelvoud aan nieuwkomers voor terug! In het boek ‘Verschenen of verdwenen’ zetten onderzoekers van SOVON al die oude en nieuwe broedvogels op een rijtje. Is het glas halfvol of halfleeg?

De grote vraag bij zo’n overzicht: waaróm verdwenen of verschenen de vogels? Het blijken met name de specialisten van bepaalde leefgebieden die verdwenen zijn. Vooral voedselarme, open natuurgebieden raakten broedvogels kwijt, zoals hoogvenen (goudplevier en bosruiter), duinen (griel) en heide (duinpieper, klapekster, korhoen). Ook enkele boerenlandvogels verdwenen (grauwe gors en ortolaan), net als een broedvogel van de stad (kuifleeuwerik). ‘Uitingen van een verarmde biodiversiteit’, schrijven de auteurs.

Minstens zo spannend is de vraag hoe andere vogels juist hun kans grijpen in ons land. “Voor een deel heeft dat te maken met betere bescherming”, zegt Fred Hustings.”Door het terugdringen van gifstoffen als DDT keerden veel roofvogels terug. En door het beschermen en weer aanplanten van bossen, is bijvoorbeeld de zwarte specht bij ons gekomen.”

Van veel soorten realiseer je je helemaal niet meer dat het ‘nieuwkomers’ zijn. “Iets meer dan een eeuw geleden haalden vogelonderzoekers halsbrekende toeren uit om het eerste broedgeval van de kuifeend te bekijken”, memoreert Hustings. “Nu is dat na de wilde eend en de krakeend de meest algemene eend in ons land.”

Als Hustings de balans moet opmaken, dan is het glas voor hem toch eerder halfvol dan halfleeg. “Ik vind het vooral bemoedigend om te zien hoe vogels als zeearend of grote zilverreiger in ons verarmde landschap tóch hun kans weten te pakken. De natuur is veerkrachtiger dan we vaak denken.”

‘Verschenen of verdwenen’ verschijnt deze week bij Kosmos.