Varens op het nieuwe land (extra materiaal)

Een plant die het ontzettend goed doet op de drooggelegde zeebodem van Flevoland is de varen. Bioloog Piet Bremer verzamelde dertig jaar lang gegevens over de opkomst van vele zeldzame varensoorten in de jonge bossen van de Flevopolders. Die bossen blijken een walhalla voor varens door de unieke bodemsamenstelling. Juist door de kenmerkende verspreidingswijze van de varen, hebben bijzondere soorten de polder snel kunnen bereiken.

Piet liep bijvoorbeeld in 1977 tegen de zeldzame tongvaren aan in het jonge Kuinderbos. Deze had zich spontaan ontwikkeld op een plek die zonder meer uniek was. In de jaren die volgden struinde hij maandelijks door de jonge bossen van de nieuwe provincie. Eind jaren zeventig was elk bezoek aan deze nog onbekende wereld een verrassing. Hij zag hoe de kleibodem in Flevoland met de varens erop zich ontwikkelde. De bodem is als een spons van verdronken hoogveen met daar bovenop een laag kalkhoudend zand dat door de Zuiderzee is afgezet. Deze combinatie is geologisch uniek en perfect voor varens.

Dat varens zich zo snel konden vestigen in de nieuwe polders komt door hun manier van verspreiding. Varens maken heel kleine en lichte sporen die met het blote oog niet zichtbaar zijn. De sporen laten zich makkelijk met door de wind verspreiden en hierdoor leggen ze grote afstanden af. Het kolonisatieproces verloopt daardoor heel snel. De varens uit de Flevopolder komen dan ook van ver. Met genetisch onderzoek is aangetoond dat veel varens waarschijnlijk uit Zuid-Engeland zijn komen aanwaaien. Andere soorten komen zelfs helemaal vanuit de Alpen.

In het Horsterwold zien we mannetjesvarens, wijfjesvarens, brede stekelvarens, tongvarens en de zeldzame zachte naaldvaren. Er zijn in dit bos zo’n 8 soorten te vinden en in heel Flevoland al 33 soorten. Piet heeft ze allemaal gezien. Behalve nieuwe soorten zag Bremer de populaties ook groeien. Van de zeldzame tongvaren staan nu zeker dertienduizend planten in het gebied. Dat is de grootste populatie binnen Nederland. Ook in de rest van het land gaat het steeds beter met de varens. Veel varens zijn vorstgevoelig, maar mede door de zachte winters leven er steeds meer varens in Nederland. 

Vroege Vogels TV over het Horsterwold is vrijdag 19 november 2021 om 19.50 uur te zien op NPO 2!