Uitsterven terwijl je wordt ontdekt

Een team van Maleisische en Nederlandse biologen heeft 31 Aziatische slakkensoorten van het geslacht Plectostoma uit West-Maleisië, Sumatra en Thailand geclassificeerd. Hiervan zijn er tien nieuw voor de wetenschap. De extreem kleine en bizar gevormde landslakjes komen alleen voor op kalksteenheuvels, waarvan er veel worden afgegraven. Eén soort die is ontdekt en beschreven in de nieuwe publicatie in ZooKeys zal waarschijnlijk verdwenen zijn aan het einde van 2014. Vijf andere soorten worden ook met uitsterven bedreigd.

Thor-Seng Liew, PhD-student bij Naturalis Biodiversity Center in Leiden, heeft samen met drie collega’s de 31 soorten slakjes kunnen herkennen. Dit heeft hij gedaan door 3D-röntgenfoto’s te maken met een  micro-CT-scanner. Op de 3D-foto’s konden de onderzoekers de exacte vormen van de slakkenhuizen bekijken, waaruit bleek dat er tien nieuwe soorten bij zaten.

De slakjes zijn bijzonder om verschillende redenen. Liew: “Ten eerste hebben ze extreem onregelmatige en merkwaardig versierde huisjes, waardoor ze er uit zien als micro-sieraden.” Ten tweede leven ze alleen op kalksteenheuvels. Er zijn niet veel van deze heuvels in zuidoost-Azië en ze liggen dan ook nog eens ver uit elkaar. De slakken die deze heuvels weten te bereiken raken volledig geïsoleerd, en evolueren daardoor tot “endemisch” soorten. Dit betekent dat veel Plectostoma -soorten slechts voorkomen op één zo’n kalksteenheuvel en nergens anders ter wereld.

Het feit dat de slakken endemisch zijn maakt ze bijzonder, maar heeft ook een groot nadeel, zo ontdekte Liew. De kalksteenheuvels waarop ze leven worden afgegraven voor de productie van cement, waardoor het habitat van de slakjes verdwijnt. Hierdoor is één soort al uitgestorven in 2003. Dit is ook het lot van zes van de tien soorten die beschreven zijn in deze studie. Van deze zes soorten wordt verwacht dat de soort P. tenggekensis , die alleen voorkomt op Butik Tenggek, al verdwenen zal zijn aan het eind van 2014.

De auteurs van de publicatie hebben verschillende van de nieuwe soorten vernoemd naar natuurbeschermers en politici die gestreden hebben voor het behoud van de Maleisische bedreigde kalksteenheuvels, en daarmee ook hun kleine bewoners.