Tussen de grassen de hei weer zien

Heidevelden zijn ook in de herfst een aantrekkelijk landschap. Het zachte najaarslicht, bedauwde spinnewebben, jeneverbessen temidden van mistbanken. Voor de liefhebbers is er goed nieuws, want een van de belangrijkste bedreigingen, vergrassing, lijkt af te nemen, zo blijkt uit het Compendium voor de Leefomgeving.

Heidevelden behoren in ons land tot de kenmerkende en favoriete landschappen. Toch is het bestaan van deze ‘rustgevende natuur’ een gevolg van economische activiteiten. De uitgestrekte heidevelden ontstonden in de 19e eeuw als gevolg van een landbouwsysteem dat het nog zonder kunstmest moest stellen. Schapen leverden mest voor de akkers en zorgden met hun intensieve begrazing van de omliggende weidegronden voor verschraling en verjonging, waar de heideplanten van profiteerden.

Met de komst van kunstmest en door wolimport uit ver buitenland verdwenen bijna alle schaapskudden en daarmee ook de beheervorm voor dit gewaardeerde landschap. Van de honderdduizenden hectaren heidelandschap uit het begin van de 19e eeuw zijn er nog maar enkele tienduizenden over. Meer dan 90 procent ging verloren. Maar ook de resterende delen verloren hun karakteristieke kenmerken doordat de voedselrijkdom van de grond toenam. Allereerst door het wegvallen van de begrazing, maar sinds de tweede helft van de vorige eeuw ook door een sterk toenemende stikstofdepositie. Dit leidde tot vergrassing van veel heideterreinen.

In het “Compendium van de leefomgeving”, dat vorige maand verscheen, valt te lezen hoe het tij langzaam lijkt te keren. Intensief beheer en maatregelen om de stikstof-emissie terug te dringen lijken effect te sorteren, want de vergrassing van de heide is de afgelopen 10 jaar iets afgenomen. Grassoorten als Bochtige smele lopen er in aantal terug, terwijl Struikhei zelf in aantal toeneemt.

Toch blijft intensief beheer noodzakelijk, willen we dit cultuurlandschap ook in de toekomst behouden. Zonder beheer verandert ook de grote stille heide al snel in een bos en zien we door de bomen de hei niet meer. In dat opzicht zijn de cijfers over de afgelopen 10 jaar wat minder gunstig, want zij tonen aan dat het aantal bomen en struiken op de hei juist toeneemt. Rest er voor ons heitje dus toch nog een karweitje.

Voor meer informatie: Compendium voor de Leefomgeving

Tekst: Wout van der Slikke, FLORON
Foto: Els van der Slikke

Bron: Natuurbericht