Tracy Metz: natuurnuchterheid

Een vos steekt de drukke Amsterdamse Linnaeusweg over. Een hert knabbelt je voortuin leeg of staat te grazen bij de bushalte. Een reiger staat voor je deur te bedelen, in de gracht zwemmen exotische diersoorten als de zwartbekgrondel en de rivierdonderpad en ’s avonds scheren de vleermuizen laag over het water. ‘Natuur(lijk) de stad’: dat is morgenavond het thema van de maarteditie waarmee Stadsleven, mijn maandelijkse live talkshow en digitaal magazine, het voorjaar inluiden.

De stad is in veel opzichten gastvrijer voor de natuur dan het barre buitengebied, waar de landbouw bepaalt wat er waar mag. Het onderscheid tussen stad en ommeland is vervaagd. Wat betreft ruimte voor stadsnatuur in between the cracks van de bestaande stad zijn de jaren van economische crisis zo slecht nog niet geweest. Bouwplannen liggen stil, de kavels blijven leeg en planten, dieren en omwonenden zien hun kans schoon.

Volgens landschapsarchitect Dirk Sijmons is ons grootste artefact het stadslandschap. Dat is volgens hem onze ecologie, onze habitat en onze natuur geworden. Sijmons is dit jaar gastcurator van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam die hij de titel heeft gegeven ‘Urban by Nature’. Maandagavond vertelt hij erover in Stadsleven. ,,We moeten af van het schuldgevoel dat alles wat we als mensheid doen slecht is voor de natuur en het milieu. Stad en natuur zijn geen gescheiden werelden meer – de stad is een modern natuurtype, en het is aan ons om dat zo goed mogelijk vorm te geven.”

De ‘kleine’ natuur dicht bij huis is uiteindelijk betekenisvoller en dus belangrijker dan een of andere grote , verre, geïdealiseerde wildernis. Misschien moeten we onder ogen zien dat die wildernis inmiddels maar een romantische fictie is die we vooral kennen van de televisie. Als we ons blijven fixeren op de ‘pure’ wildernis als de enige echte, dan zien we de natuur naast de deur over het hoofd.

Ik noem dit: de nieuwe natuurnuchterheid. Een visarend en ruige bergen zijn prachtig, een Vlaamse gaai in de tuin of een fietstocht langs de nieuwe ‘Natuurboulevard’ tussen IJburg en Muiderberg ook. (Overigens zou die Natuurboulevard tot voor kort gewoon een fietspad hebben geheten). Misschien is dit onderdeel van de herwaardering van het lokale, het weer oog hebben voor het nabije.

Bij dat nieuwe denken hoort ook een nieuwe taal. Beeldend kunstenaar Esther Polak heeft een column voor de site van Stadsleven geschreven waarin ze oppert dat we het niet moeten hebben over ‘stad vs natuur’, maar liever ‘het stedelijke’ en ‘het landelijke’. Want dat ‘landelijke’ biedt juist ruimte voor een persoonlijker en subjectiever benadering. De geur van het mest dat in het buitengebied wordt uitgereden, kun je moeilijk ‘natuur’ noemen, maar het geeft haar een lyrische ervaring van Het Buiten – het landelijke. Zelfs het geluid van heien is voor haar een teken van het landelijke: het geluid van bouwen aan de stadsrand is meteen ook herinnering aan de platte polders en open land die daarbuiten beginnen. ,,Soms waait het landelijke letterlijk over naar de stad,”schrijft Esther Polak, ,,en wordt de roep zo sterk dat je vanzelf gaat. En soms is het al zo sterk aanwezig is dat je niet meer hoeft te gaan, omdat het er al is.”

Meer informatie over Tracy Metz