Tip: egels

Egels zijn altijd alleen op stap en vormen geen vaste paartjes. Ze hebben min of meer een vast 'leefgebied' (mannetjes 20-40 hectare, vrouwtjes 10-20 hectare), maar ze hebben geen 'territorium' dat ze verdedigen tegen soortgenoten. Egels leggen per nacht een paar kilometer af. Daarom zijn strak omheinde tuinen een groot obstakel voor deze dieren.

Heggen en doorgangen
Muren of houten schuttingen maken uw tuin tot een onneembare vesting of no-go-area voor egels. Dat pleit voor heggen of houtwallen als erfscheiding. Wie al een muur of schutting heeft, kan als EHBO-maatregel een paar doorgangen maken. Bij een houten schutting volstaat het om enkele onderste planken te verwijderen, in een muur kunt u op grondniveau een gat hakken. Omdat egels door hele kleine openingen kunnen kruipen hoeft het gat niet heel groot te zijn.

De egel (Eraniceus europaeus) houdt van natuurlijke tuinen en voelt zich thuis in een omgeving met veel hagen en onderbegroeiing. Als er maar genoeg te eten is en voldoende plek om te schuilen. Egels bouwen hun nest op een droge plek en bekleden het met bladeren, takjes, mos en gras. Daar brengen ze de winter door tot de lente begint.

Nu het vanaf maart warmer wordt is er een kans dat je egels in de tuin aantreft. In de schemer kan hij scharrelend langs de struiken met zacht gegrom en geknor menig tuinbezitter in verwarring brengen.

Winterslaap
De egel is van nature een insecteneter. 's Winters is er nauwelijks voedsel en zal de egel in winterslaap gaan. Dat klinkt simpeler dan het is. Om de lange koude periode te kunnen overleven, moet het dier eerst flink eten. Al het extra voedsel dat in de herfst binnen komt, wordt opgeslagen als vetreserve.

Egelhuis
Vervolgens zoekt het dier een geschikte overwinteringsplek. Dat kan een composthoop zijn maar ook een bladhoop of een bos takken. Daar maakt hij zijn nest, rolt zich stijf op en gaat in winterslaap. U kunt ook een egelhuis zelf maken of eem kant-en-klaar egelhuis, ook wel egelkunstnest, in de handel kopen. Op internet zijn handleidingen en bouwinstructies te vinden.

De winterslaap van de egel is veel dieper dan een gewone slaap: de lichaamstemperatuur daalt als de omgeving kouder is, en kan van 38ºC naar 4ºC zakken.

Egels hartslag daalt van boven de 100 naar 20 keer per minuut en de ademhaling gaat nog maar heel langzaam. Zo kan de egel het zonder eten of drinken wel een half jaar uithouden. Soms wordt hij tussendoor even wakker en eet wat, daarna valt hij weer in diepe slaap. In het begin van de winterslaap valt een egel wel 4 gram per dag af, later in de slaaptijd nog maar 1 gram.

Geen melk, wel kattenvoer
Ziet u een egel midden in de winter overdag rondlopen, dan is er iets mis. Geef het dier nooit melk. Ze krijgen er diarree van en gaan dood. Er is speciaal egelvoer in de handel en ook een blikje kattenvoer kan helpen als eerste hulp. Wilt U dan iemand van de egelopvang in  uw omgeving bellen (zie lijst van vergunninghouders bij Externe opvang in Nederland).

In het voorjaar, als er voldoende voedsel is, komt de egel weer tevoorschijn en begint te eten. Hij moet dan weer op gewicht komen, want hij kan ongeveer 30 procent van zijn lichaamsgewicht kwijtgeraakt zijn.

Territorium en verblijfplaats
Egels zijn verassend snel en lenig. Ze kruipen door nauwe spleten en kunnen prima zwemmen. In de zomer slapen ze vaak op de kale grond onder dicht struikgewas, in holtes onder boomwortels, in composthopen of konijnenholen.

Soms worden slaapnesten gebouwd van losse bladeren. Een nest voor de jongen ligt op een goed verborgen plek zoals in een compost-, takken- of puinhoop. Winternesten worden meestal in de grond gemaakt, tegen een schutting aan, in een schuur of bijgebouw of in een takken- of composthoop. De afmetingen van het winternest varieren sterk, soms tot een halve meter doorsnee.