Succesvolle exoten zijn beter bewapend

Exotische planten die oprukken in gematigde streken hebben een beter afweersysteem dan verwante inheemse soorten. Daarom leidt opwarming van de aarde tot invasies van planten uit het zuiden, concluderen onderzoekers van het NIOO en Wageningen UR deze week in een artikel in Nature.

Klimaatverandering heeft tot gevolg dat de leefgebieden van planten en dieren verschuiven. Soorten die van warmte houden verplaatsen zich naar het noorden. Sommige exotische planten doen het zo goed in hun nieuwe omgeving dat ze gaan woekeren. Hoogleraar Functionele biodiversiteit prof. Wim van der Putten, de promovendi Tim Engelkes en Elly Morriën en collega’s uit Heteren, Leiden en Florida hebben ontdekt dat succesvolle nieuwkomers een betere verdediging hebben tegen natuurlijke vijanden dan inheemse soorten. Daarmee is een eerste stap gezet naar een methode om woekergedrag van exoten te voorspellen.

Echte woekeraars hebben minder last van hongerige insecten en ziekmakende bodemorganismen. Daardoor kunnen ze zich sneller uitbreiden dan inheemse soorten en deze verdrijven. Dat blijkt uit proeven die de groep heeft uitgevoerd met zes succesvolle exoten en negen inheemse planten uit de Millingerwaard.

Tot de onderzochte exoten horen soorten als late guldenroede, rechte alsem en bezemkruiskruid. Het gaat om zowel continentale exoten uit het zuiden van Europa als soorten uit Noord-Amerika en Zuid-Afrika. ‘Soorten die zich vooral de laatste tien jaar explosief uitbreiden en dus de potentie hebben om invasief te worden’, aldus Van der Putten. ‘Het zijn nu nog geen plagen zoals de Amerikaanse vogelkers, maar het kan een kwestie van tijd zijn.’

Als bovengrondse vijanden werden de woestijnsprinkhaan en de perzikbladluis gebruikt. In theorie zouden alle planten daarop hetzelfde moeten reageren; de sprinkhaan hebben ze nog nooit ontmoet en de bladluis kennen ze al langer. Maar dat deden ze dus niet. De onderzochte exoten hebben minder last van de insecten en worden minder geremd in hun groei door bodemorganismen in de grond uit de Millingerwaard.

‘Ze hebben kennelijk eigenschappen die ze meer resistent maken tegen vijanden’, aldus Van der Puttten. ‘Onderweg vanuit Zuid-Europa hebben ze heel wat hordes moeten nemen. Ze moesten als het ware steeds door een soort zeef heen. Dat maakt dat ze zo resistent zijn, dat ze echt anders zijn.’

Plantensoorten die zich succesvol uitbreiden tijdens klimaatverandering hebben kennelijk dezelfde eigenschappen als invasieve soorten van andere continenten.

Het gevaar voor bio-invasies is daarmee volgens de onderzoekers reëel.

Overigens is niet elke exoot een mogelijke woekeraar. Volgens Van der Putten ontwikkelt maar één op de pakweg duizend exoten zich tot een plaag. ‘Vergelijk het maar met tasjesdieven. Daar kun je een daderprofiel van opstellen. Aan zo’n profiel kunnen vervolgens wel duizend mensen voldoen, maar slechts eentje wordt een tasjesdief. Wij hebben nu aangetoond dat deze exoten in principe aan het daderprofiel voldoen.’ / Roelof Kleis

Bron: Wageningen UR