Stikstofuitstoot veroorzaakt kalkgebrek bij jonge vogels

In de bossen op de Veluwe vinden vogels tegenwoordig zó weinig kalk, dat hun kuikens al in het nest de pootjes breken. Dat zei dr. Arnold van den Burg van onderzoeksbureau Biosfeer vanmorgen in Vroege Vogels. Daarnaast zijn de schalen van de eitjes zó dun, dat bij één derde van de eieren de inhoud al was verdroogd voordat het ei kon uitkomen.

Aan het eind van de vorige eeuw is de ergste verzuring door zwaveldioxide uit industrie en verkeer teruggedrongen, maar de uitstoot van stikstof is te hoog gebleven. Ook stikstof zorgt, naast vermesting, voor verzuring van het milieu. Tussen 1990 en 2015 daalde de stikstofuitstoot met zo’n 30%, maar inmiddels lijkt de uitstoot, met name door de intensieve veehouderij, weer te stijgen. “Naast de voortdurende uitstoot van verzurende stoffen is de schade aan het milieu uit het verleden nooit aangepakt”, zei Van den Burg.

Er is heel veel calcium (de bouwsteen van kalk), mangaan en magnesium uitgespoeld door de zure neerslag, waardoor met name in de bossen op de droge zandgronden structurele tekorten zijn ontstaan. Die tekorten zijn nooit aangevuld. De gevolgen ziet Van den Burg in de nestkasten van koolmezen waar hij onderzoek naar doet: mezenkuikens breken hun poten of ze krijgen pootjes die haast van rubber lijken als gevolg van een ernstig kalktekort. “Het is in de bossen op bijvoorbeeld de Veluwe al heel stil aan het worden. Vogels verdwijnen bij gebrek aan voedsel, want slakken en insecten zijn er steeds minder door gebrek aan kalk. Het is allang geen vijf voor twaalf meer, het is al twee of drie uur”, zo duidt Arnold van den Burg het probleem.

Van den Burg krijgt bijval van ecoloog dr. Roland Bobbink van het onderzoekscentrum B-ware. Door de uitstoot van stikstof missen bijvoorbeeld eikenbomen bepaalde aminozuren (bouwstenen van eiwitten) en sterven ze massaal af. “Daardoor zijn er ook minder insecten. Het teveel aan stikstof werkt helemaal door in de voedselketen”, zei Bobbink in Vroege Vogels.

De oplossingen liggen volgens de onderzoekers in het aanvullen van de tekorten uit het verleden. “Dat kan door verspreiden van steenmeel in bossen”, stelt Bobbink. Daarnaast zou de uitstoot van stikstof nog verder moeten worden teruggedrongen. “Dat lijkt alleen nog te kunnen door de veestapel in te krimpen, of door de kringloop in de veehouderij gesloten te maken. Nu worden veel mineralen in de vorm van soja aangevoerd uit Azië of Zuid-Amerika, het vee of de melk wordt geëxporteerd en wij blijven met stikstof en het fosfaat uit de mest zitten”.