Fenolijn: genomineerd voor de Frater Willibrordus Prijs

Hij was achttien jaar lang onze vaste, herkenbare stem op de fenolijn. Frater Willibrordus uit De Bilt. Hij overleed in september op 91-jarige leeftijd. Om zijn liefde voor de natuur te eren gaan we de mooiste, meest inspirerende, bijzondere waarneming op de Vroege Vogels fenolijn vanaf nu jaarlijks belonen met: ‘De Frater Willibrordus Prijs’. Aanstaande zondag reiken we deze nieuwe prijs voor het eerst uit. Drie dagen na zijn geboortedag, op 20 februari.

Onze jury, bestaande uit mr. Natuurkalender Arnold van Vliet van Wageningen Universiteit, schrijver Bibi Dumon Tak en Vroege Vogels samensteller Daniel Gulpers hebben de afgelopen tijd duizenden fenolijn meldingen afgeluisterd en zijn tot een shortlist gekomen.
Het gaat om berichten die zijn ingesproken tussen 20 februari 2019 en 20 februari 2020.

Hieronder alle fragmenten op een rijtje:

De kleur geel
Carla Zijderveld uit het Gelderse Almen meldt: ‘Pasen nadert en het blijkt ook in de natuur dat de kleur geel daar zeer aan verbonden is’. Ze vertelt onder meer de over bloeiende gele narcissen en gele kornoelje in haar tuin. De jury: ‘Geel is in het voorjaar inderdaad een dominante kleur bij veel bloeiende planten. Waarom deze bijdrage ook zo interessant is, is dat hij ingesproken is op 24 maart 2019 en dit jaar bloeien de planten, die genoemd worden weken eerder door de extreem zachte winter. Er zit een mooie lijn in het verhaal, met de herhaling van het 'geel', zoals je die kleur ook bij herhaling ziet in de natuur.'  

Tante Lenie vogeltje
Robert Remijnse uit het dorpje Philippine in Zeeuws-Vlaanderen meldt de eerste fitis van het jaar. Het bruingroene vogeltje, dat sterk lijkt op de tjiftjaf, doet hem denken aan zijn tante Lenie. ‘In het voorjaar hoorde je altijd de roep van de fitis. Omdat we dan altijd verbleven bij tante Lenie, noemden we de fitis, het tante Lenie vogeltje’. De jury: ‘Nostalgisch, mooi dat kennis van natuur op kinderen worden over gebracht. Mooi voorbeeld van hoe mensen gebeurtenissen in hun leven koppelen aan gebeurtenissen in de natuur. Mooi ook om te zien hoe gebeurtenissen in de natuur mensen terug laten denken aan hun dierbaren die overleden zijn. Het verhaaltje is met een snik en een zucht, maar ook met een glimlach naar de toekomst, omdat het tante Lenie vogeltje ook voor de volgende generaties behouden blijft.' 

Tien pimpelmezen
Ilse Neve uit het Zeeuws-Vlaamse Heikant meldt het uitvliegen van maar liefst tien jonge pimpelmezen uit de nestkast. Maar: ‘nog geen twee uur later zie ik er eentje spartelend door een ekster meegevoerd worden.’. De jury: ‘Tien pimpelmezen vliegen uit. Je vraagt je af hoe dat in zo'n nestkast moet zijn als 10! jongen vliegoefeningen proberen te doen in de nestkast. Altijd weer een mooi moment als je ziet dat jonge vogeltjes het nest verlaten. Maar ook dat de jonge vogeltjes ook gewoon onderdeel van de voedselketen zijn wordt duidelijk in deze bijdrage. Mooi doorkijkje van hoe de natuur werkt. Het klinkt ook als een soort sprookje voor volwassenen. Niet geschikt om een kinderverhaal mee te eindigen, maar wel leerzaam, want eksterkinderen moeten ook eten.' 

Ransuil versus theater
Herbert Koekkoek uit het Groningse Thesinge meldt een baltsende ransuil, na een theatervoorstelling: ‘hij danste op hoge vleugels, zo’n 10 tot 15 meter boven ons, het was werkelijk een volledige extra dans-theater voorstelling’. De jury: ‘Mooi tafereel van zo'n dorpse gebeurtenis en de gezelligheid na een theatervoorstelling in een stokoud kerkje. Daar past zo'n baltsende ransuil heel mooi in. Prachtig beeldend verteld, knap om in zo’n korte tijd een hele dansvoorstelling zichtbaar te maken op de radio. Een dansvoorstelling waar we allemaal bij hadden willen zijn.' 

Golf van distelvlinders 
Hans Gartner uit het Friese dorp Nes meldt: ‘met deze oostenwind is er een enorme aanvoer van distelvlinders. Waar ik ook kwam, op de meest onmogelijke plekjes, waren nieuwe en ook afgevlogen distelvlinders onderweg’. De jury: ‘De afhankelijkheid van de natuur, in dit geval de trekkende distelvlinders, van het weer wordt in deze bijdrage heel mooi duidelijk. De voorspelling van mogelijk een invasie van trekvlinders is ook uitgekomen. In dat soort jaren zie je ze opeens werkelijk overal. Ook mooi dat hij laat zien dat het hem wat doet door af te sluiten met 'Een bijzondere dag. De toon van het verhaal, de kennis die en passant wordt overgebracht, de enthousiaste manier van vertellen laat de luisteraar direct naar zijn computer snellen om de dans van de distelvlinder te gaan bekijken.' 

Verkleurde bomen
Dhr. Buijs uit Nijmegen doet een melding midden in de herfst, van het verkleuren van de bomen: ‘kennelijk ben ik niet de enige die op de kalender gekeken heeft, ik zie de lindes, de eiken en platanen duidelijk verkleuren’. De jury: ‘Een mooie beschrijving van hoe de herfst er af en toe uit kan knallen, dat Nederland wat kleur betreft snel transformeert naar de herfststand. Herfstmijmeringen die je meeslepen het bos in, het najaar in, je neemt afscheid van de zomer. Je hoeft niet achterom te kijken, want wat je voor je ziet is zoveel mooier.Dichter K. Schippers schreef al: Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is.'

Vanaf het begin van de Fenolijn, in 2001, is de Frater één van de vaste, trouwe bellers geweest. Hij was altijd betrokken en vond het ook zijn taak om bij te houden wat er in de natuur onder invloed van het klimaat veranderde. Een gemis voor ons, de makers van Vroege Vogels, maar nog meer een gemis voor alle vaste luisteraars van de Fenolijn, waar iedereen z’n waarneming van eerstelingen en andere fenomenen uit de natuur kan inspreken.

Uit de toon van zijn meldingen was duidelijk op te maken dat Frater Willibrordus onderwijzer was geweest. Al vanaf het moment dat hij het klooster in ging, was hij gefascineerd door de natuur en speciaal de fenologie: de leer van de eerstelingen in de natuur. Hij wilde de luisteraar samen met zijn waarnemingen altijd iets bijbrengen en meegeven. Dat vooral maakte de Frater geliefd bij de luisteraar.