Saskia van Loenen: vuurwerk

Nog een paar uur en het is feest. Knallende kurken – ik zeg: proost! –, plus het vaste recept van knallende pijlen, knallende voetzoekers, knallende duizendklappers, knallende en gillende keukenmeiden, knallende fonteinen, knallende… ja, wat knalt er eigenlijk niet, tussen twaalf en twee.

Kreeg je de afgelopen dagen overdag al meermalen een hartverzakking van een knal als een granaat; om twaalf uur veranderen we ons vreedzame, vrije landje geheel vrijwillig en juichend en joelend in een oorlogsgebied waar Syrië even bij verbleekt. Ook hier afgerukte handen, bloedende ledematen, kapotgeschoten oogkassen en derdegraads brandwonden. Maar wat een feest, jongens. Terecht dus dat twee jaar terug door de dames en heren van het ‘Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed’ in hun oneindige wijsheid werd besloten deze waardevolle traditie tot cultureel erfgoed uit te roepen. Hollands glorie! Net als het gegeven dat al dat vuurwerk zomaar afgestoken kan worden door elke willekeurige Jan, Piet of Klaas die niet altijd de risico’s beseft van die vrolijk verpakte staven buskruit – een vuurpijl die de verkeerde kant opgaat en een huis in de hens zet bijvoorbeeld, of die een kind voorgoed het licht uit haar ogen blaast. Collateral damage, wat u zegt. Waar gehakt wordt vallen spaanders, waar gefeest wordt doden en gewonden plus miljoenen euro’s schade. Vluchtelingen die hun huilende kinderen moeten troosten omdat alle oorlogstrauma’s weer naar boven komen? Ja hoor es, als je daar allemaal rekening mee moet houden… dit is óns feestje, ónze cultuur. Dat de ongekende hoeveelheid giftig fijnstof in de lucht ronduit gevaarlijk is voor mensen met een zwakke gezondheid: jammer maar helaas. Mensen die dagenlang nauwelijks naar buiten durven met die groepjes jongens overal: niet ons probleem.

Voorstanders van dit alles hebben grappig genoeg altijd maar één argument: het is traditie. (Een traditie die pas begon in de jaren 60/70, maar dit terzijde.) Maar goed, als je het dan echt redelijk vindt al het menselijk leed hiermee van tafel te vegen: er is nóg iets. In die ene nacht dat tientallen miljoenen euro’s de lucht ingaan dwarrelen grote hoeveelheden zware metalen naar beneden, die terechtkomen in de bodem en het oppervlaktewater. Stoffen die schadelijk zijn voor mens en dier, die niet kunnen worden afgebroken en het milieu dus blijvend vervuilen. Maar liefst 18 procent van al het koper in het oppervlaktewater – funest voor het waterleven – is afkomstig van vuurwerk.

Om van de dieren nog maar te zwijgen. Huisdieren die trillend onder de bank wachten tot de oorlog voorbij is, of wegrennen, weg van het geweld. Ik denk aan mijn kat, die dagen rondloopt met een dikke staart en panische blik in zijn ogen. Aan de egeltjes in mijn tuin, nu nog in vredige winterslaap. Wat gebeurt er als ze gewekt worden doordat bommen de grond doen trillen? En dan de vogels. Uit diverse onderzoeken met radarbeelden blijkt dat direct na twaalven miljoenen vogels die lagen te slapen in blinde paniek de lucht invliegen, en daar net zo lang blijven tot het weer rustig wordt. Een stressreactie die veel energie kost, en dat in de toch al zo zware wintermaanden. Een deel van hen, niet gewend te vliegen in het donker, botst tegen gebouwen of hoogspanningskabels.

Kon ik de klok maar vast 24 uur vooruitzetten. In plaats daarvan zal ik om twaalf uur proberen het een beetje gezellig te houden door niet te denken aan bange kinderen en dieren, neerdwarrelend gif en al die vogels die boven mijn hoofd doodsbang rondjes draaien, wachtend tot Aleppo weer terug veranderd is in Amsterdam. En hoop ik met hen dat deze jaarlijkse nachtmerrie binnenkort slechts een dwaze traditie uit het verleden zal zijn, even achterlijk als ooit normale tradities als heksverbrandingen en dwergwerpen. Dat de politiek eens durft te handelen, nu het ene na het andere rapport schreeuwt om afschaffing van deze idiotie, burgemeesters erom smeken, en een meerderheid van de Nederlanders inmiddels ook voor een vuurwerkverbod is. Dat het gezond verstand in Den Haag het wint van die bizarre angst voor de boze witte man – die altijd overal tegen is, maar gek genoeg niet als het gaat om verwoestende feestjes. Te midden van oliebollen en kerstballen verlang ik maar naar één ding: Tweede Kamerleden die eindelijk eens ballen tonen.