Ronald Klingers: Vogelpraat

Kunnen vogels praten? Vraag het op een verjaardag en een oom Jan, die altijd wel een mening heeft, zal antwoorden dat dit natuurlijk zo is: kijk maar naar de papegaai of de parkiet.Maar dat is geen praten, zo’n vogel bootst klanken na en heeft geen idee wat hij zegt. Roep regelmatig ‘gloepsnuiver’ tegen uw papegaai en op een gegeven ogenblik zegt hij het terug. Het nazeggen van klanken in de juiste volgorde levert echter nog geen geloofwaardige vorm van communicatie op, zoals sommige politici dagelijks aantonen.

Natuurkenners zullen mij voorhouden dat vogelzang een vorm van communicatie is. Het vogelmannetje laat door zijn zang weten dat hier een goed plekje is voor vrouwtjes en dat andere mannetjes vooral uit de buurt moeten blijven. Nieuw onderzoek heeft aangetoond dat bij sommige vogelsoorten delen van de zang (juist de wat liefelijker gedeelten) zich tot de wijfjes richten, en andere onderdelen als waarschuwing aan andere mannetjes moeten worden opgevat. Maar er is nog niet aangetoond dat die zang ook woorden in vogeltaal bevat. Er is nog geen onderzoek dat bevestigt dat de prachtige ‘Frederik Frederik’-strofe in de zanglijsterzang betekent, dat het betreffende mannetje het beste plekje voor lekkere vette wormen kent.

Maar met praten van vogels bedoel ik juist dat door middel van een specifiek geluid of strofe overbrengen van bedoelingen van een vogel, die door soortgenoten worden begrepen. Vogels kunnen dat. Volg maar eens een groepje vogels in het bos. Als er één iets engs ziet, geeft hij een alarmroep; alle andere begrijpen dat en vluchten naar een veilige plek. Als verschillende vogelsoorten met elkaar optrekken, leren ze zelfs elkaars alarmroep te begrijpen.

Wie kan praten, kan ook liegen. In mijn tuin is een huismus die als er te veel soortgenoten mee komen snoepen van het door mij gestrooide voer, een alarmroepje geeft. De rest vliegt snel de vuurdoorn in, hij eet onverstoorbaar door. Soms is de schrikreactie bij de anderen zo groot dat hij er zelf door in de war raakt en meevlucht, terwijl er geen sperwer in de buurt is.

Ik begin zelf ook al wat vogeltaal te verstaan. Laatst heb ik mijn eerste woordje “Eksters” geleerd. Ik liep de tuin in en verstoorde daardoor een ekster die daar net zat te lunchen. Het dier vloog naar de dichtstbijzijnde boom en ging vanaf die plek op luide toon ‘tsjak tsjak tsjak’ naar me zitten roepen. Ik heb een aardig idee wat hij me naar het hoofd slingerde.