Radioactief afval groeiend probleem

Radioactief afval stroomt in steeds grotere hoeveelheden Europa binnen. De kosten voor mens, milieu en economie lopen daardoor op, zegt een woordvoerder van het Rotterdamse bedrijf Jewometaal, de grootste inzamelaar van roestvrij staal ter wereld donderdag.  In 2001 ging het stralingsalarm bij de schroothandelaar 40 keer af. In 2007 was dat opgelopen tot 96, met een piek van 133 incidenten in 2004. 

Paul de Bruin, hoofd veiligheid bij het Rotterdamse bedrijf, verwacht dat het probleem zal gaan toenemen. "Veel schroot uit de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw komt nu in omloop", zegt De Bruin tegenover NUzakelijk, de financieel-economische dochtersite van NU.nl. "Het probleem is dat die oudere producten, bijvoorbeeld uit ziekenhuizen, destijds minder goed gecontroleerd werden."

Gevaar
Wereldwijd zijn momenteel ruim 2 miljoen radioactieve voorwerpen geregistreerd, blijkt uit cijfers van het Bureau of International Recycling (BIR), de overkoepelende organisatie voor de recyclingindustrie. Jaarlijks raken daarvan 200 tot 400 objecten zoek, en die vormen een direct gezondheidsgevaar.

Sinds 1983 vonden er wereldwijd 113 incidenten plaats met radioactief afval. Staal blijkt uit de cijfers van BIR de meest vervuilde grondstof te zijn (72 procent van de voorvallen), gevolgd door besmet aluminium en goud.

Kobalt
"Mensen die per ongeluk in aanraking komen met stralingsmateriaal kunnen gruwelijke brandwonden oplopen," zegt De Bruin. De verspreiding van het metaal kobalt bestempelt hij als een lastig probleem. "De radioactiviteit van kobalt mengt zich tijdens het smelten met andere metalen."

Kobalt wordt op veel plekken toegepast, van de apparatuur die meet of bierflesjes vol zijn en meetapparatuur om buizen te controleren op barsten tot stralingsapparatuur afkomstig uit ziekenhuizen.

Keten
De schade door 'verweesde' stralingsbronnen aan mens, milieu en economie is groot: de hele keten van metaalleveranciers en verwerkingsbedrijven moet worden stilgelegd op het moment dat een besmet onderdeel wordt ontdekt. In 1998 werd in een Spaanse smelterij cesium-137 ontdekt, waarbij zes mensen gewond raakten. De schade van het opruimen en het stilleggen van het bedrijf bedroeg in totaal 25 miljoen euro.

"De grote bedrijven in onze sector hebben sinds de jaren '90 dure scanapparatuur aangeschaft. Die controleren over het algemene goed, bijvoorbeeld door middel van scanners in de grijparmen van hijskranen," zegt de controleur en voormalig nucleair onderzoeker.

"Veel metaalsmelters in India en China hebben die apparatuur echter niet. Dan krijg je producten die Europa binnenkomen, zoals onlangs in Frankrijk ontdekte radioactieve liftonderdelen. Het probleem is, zegt de Bruin, dat dit soort halffabricaten niet worden gecontroleerd.

Balken
"Besmette stalen balken in gebouwen bijvoorbeeld, reken maar dat die producten het risico op kanker vergroten." In Taiwan werd een flinke stijging van het aantal kankergevallen ontdekt bij mensen die in appartementen wonen met besmet staal.

Een jaar geleden ontdekte de Nederlandse douane een lading radioactieve handtassen. De lading bleek afkomstig uit India, waar besmet staal was verwerkt in de tassen. De Indiaase autoriteiten hebben de controles op schrootbedrijven sinds deze incidenten opgevoerd.

Veel besmet materiaal zal echter nooit door een staalbedrijf gecontroleerd worden, denkt De Bruin. "In 1992 begonnen wij met het opsporen van gevaarlijk afval. Maar wat is er voor dat jaar niet allemaal onze poorten gepasseerd en nu verwerkt in eindproducten?"

Kwaadwillenden hebben volgens De Bruin overigens weinig aan het radioactieve afval dat zijn bedrijf binnenkomt. "Tenzij je het bij iemand inspuit. Maar dat soort materiaal, zoals polonium, komen wij niet tegen."

Covra
Uiteindelijk voert Jewometaal al het radioactieve materiaal af naar Covra, de door de overheid gerunde nucleaire dumpplaats in Vlissingen. "Daar staat het spul, gegoten in een blok beton, tussen de twintig jaar en zestigduizend jaar te wachten tot de straling is verdwenen," zegt De Bruin.

Het heeft volgens de veiligheidsexpert geen zin om te kibbelen welk land of bedrijf verantwoordelijk is voor het afval. "Ik hoef echt niet naar de ambassade van India te lopen om te vragen of zij voor de kosten op willen draaien. Dat is zinloos, helaas."

"Radioactiviteit is nou eenmaal inherent aan ons werk," zegt hij tenslotte. "Laten we dan maar zorgen dat we het probleem goed aanpakken."

Bron: Nu