Johan Vellekoop over ontdekking fossiele reuzenslak | Podcast Zo klonk Nederland

We zijn aangekomen bij aflevering 4 van het derde seizoen van onze podcastserie 'Zo klonk Nederland'. Het moment dat een meteoriet een einde maakt aan het tijdperk van de dinosaurus. Zoogdieren eisen meer en meer hun plek op. Het is 55,8 miljoen jaar geleden en het wordt heter en heter. Een van de deskundige die met onze verslaggevers terug de tijd in stapt is Johan Vellekoop, naast paleontoloog ook professor Geologie aan KU Leuven en verbonden aan het Instituut voor Natuurwetenschappen. Samen met verslaggever Merlijn Schneiders gaat hij op zoek naar zoetwaterschildpadden, krokodillen en kleine knaagdieren.

Download de podcastserie 'Zo klonk Nederland' via NPO Radio 1 of via je favoriete podcast app.

Onlangs publiceerde Johan Vellekoop en masterstudent Nick Van Horebeek een baanbrekend onderzoek: aan de hand van een studie naar een fossiele reuzenslak weten wij welk klimaat West-Europa 45 miljoen jaar geleden had. De slak groeide in de zee en maakte daarbij groeiringen aan. Die groeiringen leggen ook vast hoe de leefomstandigheden van de slak waren. Zoals bijvoorbeeld de temperatuur en de chemische samenstelling van het zeewater.

Door laagje per laagje van de schelp gedetailleerd te onderzoeken, konden de onderzoekers reconstrueren in welke temperaturen de schelp is gegroeid. Bovendien groeide de slak heel rap, namelijk 40 cm in 5 jaar, waardoor de onderzoekers bijna op een dagelijkse basis konden zien hoe het klimaat veranderde.

Het onderzoek wees uit dat 45 miljoen jaar geleden West-Europa een warm en nat klimaat met moessonachtige omstandigheden. Het klimaat was hier toen vergelijkbaar met het huidige klimaat op de Bahama's.  Met zachte winters en hete en droge lentes. Vanaf mei vielen er zware regenbuien. De temperatuur van het zeewater schommelde zo rond de 33 graden. “ Het was dus 45 miljoen jaar geleden veel warmer dan nu, met winters boven de 20 graden en zomers met temperaturen rond 28 graden", aldus onderzoeker Johan Vellekoop.

De reuzenslak leefde tijdens het eoceen. Toen lag een groot deel van het huidige noorden van Frankrijk onder water. Ook de Champagnestreek waar de zeeslak leefde. Maar ook Nederland en bijna heel Vlaanderen stond onder water. Alleen de Ardennen en de Hoge Venen staken er bovenuit.

Het onderzoek naar de reuzenslak kan ons ook helpen te kijken naar de toekomst.  Zo zagen de onderzoekers hoe het zeewater van de Atlantische Oceaan een rol speelde in het eoceen. Met westenwinden die overheersten in de herfst, winter en het vroege voorjaar, en daarna een periode zonder wind van midden mei tot midden juni, en met noordenwinden tijdens de zomer.

“We leren hieruit dat zodra zeestromingen of dominante windrichtingen veranderen, dit ontzettend veel effect heeft op het weer in Europa. Als we de klimaatverandering niet tegengaan en de uitstoot van broeikasgassen laten oplopen, dan komt West-Europa over een paar honderd jaar mogelijk in het Eoceen-scenario terecht. Maar als we de juiste lessen trekken uit het verleden, dan hoeft het zover niet te komen" , aldus Johan Vellekoop.

De meteoriet maakte een einde aan het tijdperk van de dinosaurus, maar nieuwe hoofdrolspelers staan op. En zoogdieren eisen meer en meer hun plek op, maar het grootste landdier is de enorme loopvogel Gastornis. Maar 55,8 miljoen jaar geleden wordt het heter en heter en slaat het klimaat op hol.

Beluister de podcastserie 'Zo klonk Nederland' via NPO Radio 1 of via je favoriete podcast app.
Via de NPO Luister App zijn alle afleveringen in een keer te beluisteren.