Voorstel PFAS-verbod ingediend op Europees niveau

Het voorstel van het Nederlandse kabinet om een Europees verbod op PFAS vast te leggen, is vandaag gepubliceerd. Samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden werd vandaag het voorstel ingediend bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Het verbod gaat gelden voor de productie, gebruik, verkoop en import van ruim 10.000 chemische stoffen, die in duizenden producten zitten die we elke dag gebruiken. De aanleiding hiervoor is de slechte afbreekbaarheid en de kankerverwekkende stoffen in PFAS.

Staatssecretaris Heijnen noemt het een goede stap dat het voorstel er nu is: “Dit verbod is echt nodig. Ongemerkt komen we PFAS ondertussen overal in ons leven tegen. Het zit in de grond, in onze kleren, en zelfs in ons lichaam. Terwijl we weten dat het slecht voor ons kan zijn. Alleen door het in heel Europa in één klap te verbieden kunnen we die vervuiling een halt toeroepen. Dat is precies wat we nu gaan doen. De publicatie van dit voorstel vandaag is daarbij een belangrijke stap. Bedrijven die PFAS gebruiken weten wat ze kunnen verwachten, en kunnen dus vast op zoek naar alternatieven. Ik zou zeggen, des te eerder, des te beter”.

PFAS is een verzamelnaam voor ongeveer tienduizend chemische stoffen, door de mens gemaakt. PFAS wordt bijvoorbeeld gebruikt om regenjassen water- en vuilafstotend te maken en de koekenpan te voorzien van een anti-aanbaklaag. Maar ook komt het voor in zonnepanelen, make-up en onze telefoon. Het grote nadeel van PFAS is dat ze niet vanzelf oplossen of verdwijnen. De hoeveelheid wordt daarmee juist meer. Sommige stoffen uit de PFAS-groep zijn vermoedelijk kankerverwekkend, of zijn op andere manieren slecht voor de gezondheid. Door alle PFAS is één keer te verbieden, is er helderheid en gelijkheid voor bedrijven die ze gebruiken. Zij weten dat het geen zin heeft de ene PFAS-toepassing in te ruilen voor de andere. Daarmee loont het voor hen dus om alternatieven te zoeken die niet schadelijk zijn voor mens en milieu. Met het conceptverbod wordt gebruik van alle ruim tienduizend PFAS verboden. Het verbod geldt om wetstechnische redenen nog niet voor specifieke productgroepen als medicijnen, biociden en gewasbeschermingsmiddelen.

Nederland heeft er bewust voor gekozen om PFAS in Europees verband te verbieden. Omdat het in heel veel producten zit en ook via bijvoorbeeld de rivieren ons land binnenkomt, zet een Europees verbod veel meer zoden aan de dijk dan alleen een binnenlands verbod. De afgelopen jaren is er in Europa hard gewerkt aan het verbod. In Nederland hebben experts van het RIVM meegewerkt. Vandaag is het gezamenlijke voorstel door het Europese Chemicaliën Agentschap gepubliceerd. De komende periode gaat het voorstel in een zes maanden durende consultatie waarin iedereen zijn of haar mening kan geven. Daarna geven twee wetenschappelijke comités hun advies over het voorstel en dat wordt met het voorstel ingediend bij de Europese Commissie. De verwachting is dat de Europese Commissie in 2025 een definitief voorstel voor een verbod voorlegt voor besluitvorming door de lidstaten. In dat voorstel zijn dan ook overgangstermijnen opgenomen, zodat bedrijven voldoende tijd hebben om hun productieproces volledig PFAS-loos te maken.

Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks: “PFAS is inmiddels overal met enorme schadelijke gevolgen voor mens en milieu. Een verbod is de enige oplossing als we deze milieuramp in slow motion willen stoppen. We moeten er echter wel voor zorgen dat het uitfaseren van PFAS sneller gaat dan nu wordt voorgesteld. Ook moeten we er voor waken dat dit geen gatenkaas van uitzonderingen wordt.” Ook zegt hij: “Het probleem met PFAS is dat je de chemische formule relatief makkelijk een beetje kan aanpassen. Daarom werkt een individueel verbod van een stof, zoals via de Europese Chemicaliën wetgeving, niet goed. Als je iets aan het probleem wil doen, ontkom je niet aan een groepsverbod zoals vandaag is voorgesteld.”

Dit jaar komt de Europese Commissie met een herziening van het Europese chemicaliënbeleid. Eickhout: “Als het aan ons ligt, moet één van de grote veranderingen hierbij zo’n groepsbenadering zijn, waarbij het gevecht om regulering niet meer stof voor stof gevoerd moet worden. De regulering kan nu niet de snelheid van verandering in de industrie bijbenen, waardoor de risico’s voor de volksgezondheid te groot zijn.”

Een mogelijk PFAS-verbod heeft veel effect op andere Europese wetgeving, zoals die van F-gassen. Deze superbroeikasgassen worden onder meer in warmtepompen of koelsystemen gebruikt. Eickhout: “De nieuwste generatie F-gassen is veel minder schadelijk voor het klimaat, maar is vaak wel een PFAS - en dus slecht voor mens en milieu. We moeten voorkomen dat bedrijven miljarden gaan steken in oplossingen die straks mogelijk verboden worden en ons bovendien op milieugebied van de regen in de drup brengen.”

De aanvraag van Nederland en andere EU-landen is een eerste stap in een proces, waarbij ECHA kijkt naar impact van PFAS en mogelijke alternatieven. Vervolgens zal de Europese Commissie het advies van ECHA vertalen in een voorstel waarover de lidstaten moeten stemmen. Een mogelijk verbod kan dan in 2025 ingaan. Eickhout: “De chemische industrie zal alles op alles zetten om dit mogelijke groepsverbod zo klein mogelijk te maken door te beargumenteren dat er geen alternatieven zijn. Juist een verbod zorgt voor investeringen in alternatieven en moet een cyclus van gebrek aan actie doorbreken.”

Bron: Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, GroenLinks Europa