Oplossing voor dilemma waterplanten

Woekerende water planten maken het waterbeheerders die op een betaalbare manier de overlast voor zwemmers, bootjes, doorstroming en vissers binnen de perken moeten houden lastig. Michiel Verhofstad van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) onderzocht waar de overlast vandaan komt en hoe je die het beste kunt aanpakken. Hij promoveerde twintig december in Utrecht.

Maaien, niet op het land maar in het water. Op veel plaatsen gebeurt het, en steeds vaker. Niet alleen exotische maar ook gewoon inheemse soorten van ondergedoken waterplanten kunnen enorm gaan woekeren als de omstandigheden zich daartoe lenen. Belangrijke woekeraars zijn bijvoorbeeld smalle waterpest en het inheemse aarvederkruid en doorgroeid fonteinkruid. “Als de stengels te lang worden in ondiep water en als een te groot deel van het wateroppervlak vol groeit, dan krijg je overlast. En het hangt ook af van wat je waar precies wilt doen,” zegt ecoloog Michiel Verhofstad van het NIOO. Deze overlast zien we nu op veel meer plekken in de wereld, zowel in Europa als in Noord-Amerika, Afrika en Australië. Tot nu toe was hier maar heel weinig wetenschappelijk naar gekeken.

"Ik pleit ervoor dat beheerders niet te rigoureus ondergedoken waterplanten verwijderen om overlast te bestrijden, omdat de waterplanten belangrijke functies vervullen in ondiepe meren en sloten. En die zijn ook nodig voor diverse ecosysteemdiensten voor de mens. "De waterplanten kunnen gaan woekeren bij de aanwezigheid van veel licht en voldoende voedingsstoffen als fosfaten. “Het is dus het beste om die voedingsstoffen te verlagen. Helaas is dat vaak niet of niet meteen mogelijk – te duur of te destructief. Als aanpak bij de bron niet kan, dan kan bestrijden van de symptomen tijdelijk verlichting geven. Zoals maaien.” Het effect van maaien duurt meestal niet lang. De woekeraars kunnen er namelijk redelijk goed tegen.

Als maaien nodig is, dan kan het niet te veel en te vaak. Het ecosysteem in het water kan dan namelijk ‘omklappen’ met grote overlast door algengroei tot gevolg. Het gevaarlijke is dat je vaak pas na een paar jaar merkt dat er teveel gemaaid is. Ook is het belangrijk om niet overal tegelijk te maaien: zo krijg je een divers landschap met veel verschillende plekjes om te leven. En zo maak je als beheerder ook niet teveel kosten. Veel kennis uit Verhofstads promotieonderzoek is verwerkt in een rapport voor waterbeheerders van STOWA, om hen te helpen bij de aanpak van waterplantenoverlast. Samen kunnen onderzoekers en beheerders nu beter gaan meten waar overlast optreedt en wat helpt.

Ook is het belangrijk om het maaisel te verwijderen. Zo komen de voedingsstoffen uit het maaisel niet vrij. Bijkomend voordeel is dat dat maaisel ook heel waardevol kan zijn. Verhofstad en zijn begeleider Liesbeth Bakker noemen het terugwinnen van voedingsstoffen en het gebruik als meststof in de landbouw. “Er zijn allerlei manieren om deze biomassa duurzaam te gebruiken,” meldt Verhofstad. “Alleen zijn we die nu vaak vergeten in de westerse wereld. Denk aan voedsel, veevoer, bouwmateriaal, brandstof of medicijn. Maar het liefst zien we weer hergebruik als meststof. De kringloop voor voedingsstoffen sluit je hiermee lokaal, de biomassa heeft vrijwel geen voorbewerking nodig en kan dus meteen gebruikt worden, en het valt ook nog te combineren met andere toepassingen zoals bijvoorbeeld biobrandstof-productie.”

"Door de overlast moeten we niet vergeten dat de waterplanten ook allerlei gunstige eigenschappen hebben,” waarschuwen de onderzoekers. Zo houden ze het water schoon en helder en zijn ze een voedselbron plus een plek om te leven voor veel dieren. Dit levert voor de mens veel ‘ecosysteemdiensten’ op.

Bron: Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)