We gaan op gallenjacht!

Ze zien er soms uit als een pukkeltje, of een wrat. Maar soms zijn ze juist bolvormig, of juist heel donzig. Plantengallen zijn er in allerlei soorten en maten. Het zijn vergroeiingen van planten, veroorzaakt door dieren of schimmels. En deze gallen hebben prachtige namen als de lenzengal en het galappeltje. Onlangs is een groot project gestart om alle gallen in Nederland in kaart te brengen. En daar is ieders hulp bij nodig. In Vroege Vogels een gesprek met initiatiefnemer en ecoloog Matthijs Courbois.

Een gal is een afwijking op een plant, veroorzaakt door een ander organisme, meestal een insect, zoals: mijten, spinnen, kevers, bladluizen, galmuggen, bladvlooien, bladwespen, galwespen en boorvliegen. En die afwijking - een vergroeiing - bestaat uit nieuw weefsel. Maar er zijn ook andere gallen, die juist zijn veroorzaakt door schimmels of andere planten. 

In Nederland komen meer dan duizend soorten gallen voor. Van wintereik en zomereik alleen worden al bijna 80 soorten gallen beschreven. Zoals oestergalletjes, plaatjesgallen en de knikkergal of galnoot. Er zijn heel duidelijke, herkenbare gallen, zoals galappeltjes op eiken: mooie, ronde, duidelijke gallen. Maar er zijn ook heel onduidelijke gallen, die eruitzien als een eenvoudig opgerold blaadje.

Een gal speelt een rol in de levenscyclus van een insect, maar het verschilt per insect welke rol dat precies is. Een insect kan bijvoorbeeld een gal laten ontstaan om daar z’n eitjes in te leggen, maar het komt ook voor dat de jonge insectjes zelf pas een gal doen ontstaan nadat ze uit hun eitje zijn gekropen.

In de gal zit niet alleen de galvormer, maar ook parasieten en zogeheten koekoeken: insectjes die doen alsof ze de oorspronkelijke galvormer zijn, en die soms heel brutaal de galvorming kunnen overnemen. Het verschilt per gal in welk seizoen hij wordt gevormd en in welk seizoen de bewoner uitsluipt; vooral dat uitsluipen gebeurt bijna jaarrond.

Op de onderstaande staat een overzicht van de meest voorkomende gallen (deze plaat is ook te downloaden als pdf):