Ooievaar

Wetenschappelijke naam: Ciconia ciconia
Wat valt er op aan een ooievaar:
- de grote zwart-witte verschijning, groter dan een reiger.
- de lange rode poten en forse rode snavel.
- in de lucht het vliegen met gestrekte nek.
- zijn beweeglijke manier van jagen op de grond.
- het uitbundige geklepper.
- download ooievaar geklepper (500kB)

Ooievaars verzamelen zich voor de trek en de groepen kunnen aangroeien tot een paar honderd. Ze wachten mooi weer af, met veel thermiek, want ooievaars zijn luie vogels. Ze laten zich door een warme luchtstroom naar boven drijven, tot wel een kilometer hoogte.

In glijvlucht, vrijwel zonder met de vleugels te klapperen naar het zuiden. Op zoek naar een volgende plek waar de thermiek ze omhoog duwt. Door deze vliegwijze kunnen ooievaars alleen boven land vliegen, boven zee is er zelden warme opstijgende lucht.

Meneer Ooievaar komt als eerste terug van de lange reis uit Afrika. Nesten die al jaren achtereen bewoond worden kunnen enorm in omvang en vooral in gewicht toenemen. Elk jaar wordt er weer een fikse laag takken en graszoden bovenop gestapeld.

Als het goed gaat komt enkele weken later het wijfje terug. Dan volgen er uitgebreide begroetingsceremonieën. Vanaf grote hoogte komt het vrouwtje met afhangende, halfgespreide vleugels naar beneden suizen. Landt op het nest, waar de partner al lang met de kop geheel achterover op de rug de terugkomst heftig klepperend begroet.

Mevrouw ooievaar beantwoordt dit op dezelfde manier, waarna beide vogels de kop naar voren buigen om met de snavels vlak bijeen op bijna intieme wijze de ceremonie af te maken. De vleugels worden hierbij half gespreid en de liefde doet de knieën kennelijk knikken, want ze zakken daarbij ook een beetje door de poten.

Echt spannend wordt het als er strijd geleverd moet worden met indringers die hetzelfde nest op het oog hebben. Net als bij veel andere soorten zijn er elk jaar opnieuw jonge ongepaarde vogels die slag leveren met de gevestigde orde om zo een plekje op de huwelijksmarkt te veroveren. Een ooievaarssnavel fungeert dan bijna als dolk, waarmee ze kunnen verwonden. Ook in de lucht, al vliegend, wordt strijd geleverd.

Als de winnaar bekend is en de rust is weergekeerd, dan wordt er dagen achtereen gebroed en lossen de ouders elkaar op het nest met veel geklepper af. De eieren zijn verrassend klein: niet veel groter dan van een kip, wit en mat glanzend. Nu is zo’n ooievaar natuurlijk vooral veel poot, snavel en nek. Het lijf is eigenlijk maar klein voor zo’n grote vogel.

Pasgeboren ooievaars kunnen sissen en knorren en ook al klepperen. Ze zijn het eerste jaar te onderscheiden van de oudere doordat de snavels zwart zijn. De ooievaarskuikens die na een week of vier geboren worden zijn grijs-wit. Als er gevaar dreigt stoppen ze met klepperen, laten de kop voorover vallen en houden zich schijndood. Zo lopen ze minder risico om uit het nest te vallen bij verstoringen. De ouders voeren de jongen kleine visjes, insecten en braken het uit op de bodem van het nest, daar moeten de kleintjes het vanaf het eerste moment zelf oppikken.

In 1915 waren er ongeveer 500 bewoonde nesten. In 1939 was dat aantal gehalveerd en in de jaren zestig was de ooievaar bijna uitgestorven in Nederland. In een ooievaars-fokcentrum zijn de afgelopen decennia honderden jonge ooievaars geboren die vervolgens in een tiental dependances, buitenstations genoemd, op hun beurt weer voor honderden nakomelingen zorgden. Hun aantal neemt nog steeds toe. Daarom is het fokprogramma nu gestopt.

Luister ook naar de reportage over de ooievaar vanaf het Liesvelt in Groot Ammers:
-  Uitzending 6 maart 2005

Voor nog meer vogels in deze serie:
- Ontdek de vogeltrek

Links:
- Vogelbescherming
- Natuurinformatie naturalis
- www.ooievaars.vlaanderen.be