Onze nationale vogel komt steeds eerder terug

De eerste Nederlandse grutto was dit jaar op maandag 14 februari alweer terug in weidevogelprovincie Fryslân. Dat was een provinciaal record! Het landelijk record staat nog op 12 februari. Ondertussen kruipen vertrek naar het zuiden en aankomst in onze weiden steeds dichter naar elkaar toe. “Wellicht kunnen we over niet al te lange tijd het hele jaar door onze Nationale Vogels zien.” Dat zei weidevogelonderzoeker Jos Hooijmeijer van de Rijksuniversiteit Groningen vanmorgen in de uitzending van Vroege Vogels. 

Er worden nu ook al het hele jaar door grutto’s gezien in ons land, maar dat is de variant die op IJsland broedt (de islandica in biologenjargon). Dat is dus niet ‘onze’ grutto (limosa) die hier in de weilanden broedt. Nederland heeft een grote verantwoordelijkheid voor die Noordwest-Europese variant van de grutto. Meer dan driekwart van die grutto’s broedt in Nederlandse weilanden. Vandaar dat de vogel in 2015 met een ruime meerderheid ook werd verkozen tot Nationale Vogel, in een verkiezing van Vroege Vogels en Vogelbescherming Nederland.

Het verschil tussen een IJslandse en een gewone grutto is in de winter bijna niet te zien. “Iedereen die beweert dat ze dat verschil met zekerheid herkennen, die bluft”, zegt onderzoeker Hooijmeijer lachend. “Zelfs als wij de vogels in de hand hebben kunnen we ons nog vergissen. In de broedtijd is dat anders. Dan zijn de IJslandse mannen dieper rood gekleurd. Maar in de winter kunnen we het verschil eigenlijk alleen zien door de ringen die sommige vogels dragen. Wanneer we een vogel in het broedseizoen gekleurde ringen om de poten hebben gedaan voor ons onderzoek, en we zien ze in februari weer terug, dan weten we écht zeker dat het ónze grutto’s zijn.”

Grutto’s overwinteren vooral in Afrika en komen na een tussenstop in het zuiden van Spanje en Portugal weer bij ons terug. Daar ondervinden ze wel steeds meer problemen, vertelt Hooijmeijer. “Bijvoorbeeld in het natuurgebied Doñana, in Spanje, wordt heel veel grondwater onttrokken door telers van aardbeien en ander fruit. Die voorheen illegale waterputten zijn onlangs door de regering van de regio Andalusië gelegaliseerd. Maar daardoor is er voor de grutto’s en andere vogels in dit natuurgebied steeds minder te eten in de verdrogende bodem. Sowieso hebben de vogels het in Zuid-Spanje en Portugal steeds zwaarder door de droogte.”

Toch benadrukt Hooijmeijer dat de grootste problemen voor de grutto bij ons liggen. “Ze krijgen gewoon niet voldoende jongen groot om de aantallen op peil te houden. Wij zullen er echt alles aan moeten doen om bijvoorbeeld met natuur-inclusieve landbouw ervoor te zorgen dat de vogels voldoende tijd krijgen om eieren uit te broeden en de kuikens voldoende insecten vinden.”