Onno Blom: Kras, kras

Als je het leeuwendeel van je leven lezend doorbrengt, opgesloten in je ivoren toren, dan ben je toch nooit alleen. Je blik glijdt onbewust maar onvermijdelijk af en toe van de bladzijden van je boek een ogenblik naar buiten. ‘A gentleman never looks out of the window,’ heeft Oscar Wilde gezegd, maar ik moet tot mijn schaamte bekennen dat ik vaak mijmerend dwaal door mijn uitzicht. En ook daarin valt veel te lezen. 

Zo ben ik de laatste tijd nogal eens gezelschap van een inktzwarte kraai – kenners verzekeren mij dat kraaien in de stad helemaal niet voorkomen, dat het een uit de kluiten gewassen kauwtje moet wezen – die op een tak van de grote acacia voor mijn voordeur komt zitten. Gisteren zat hij daar weer. Een ogenblik keek ik op, omdat ik het gevoel had dat iets mij aanstaarde, en jawel: daar zat Meneer Kraai. Hij schudde zijn veren, hield zijn kop lichtjes scheef en blikte mij blinkend aan. 

Op zulke momenten lijkt het wel of de werkelijke wereld wonderlijk wordt gekleurd door wat je leest. Alles wordt geladen met betekenis. Zou de kraai mij iets te vertellen hebben? Volgens Gerard Reve was de kraai een katholiek dier omdat hij ‘kras, kras’ zei. Daarin beluisterde Reve een verwijzing naar het Latijnse grafschrift ‘hodie mihi, cras tibi’. ‘Heden ik, morgen gij.’ Reve vertaalde het als: ‘Ik krijg jou nog wel.

’De beroemdste raaf uit de letteren, corvus corax, de grote mythische broer van de kraai, is die in het schitterend-duistere gedicht van Edgar Allen Poe. In ‘The Raven’ hoort een man, die treurt om het verlies van zijn geliefde Lenore, in een stormachtige nacht in december op zijn deur kloppen. Hij opent de deur en ziet niets dan zwart. Dan wordt er nog eens geklopt. Als hij opnieuw de deur opent, vliegt een raaf zijn kamer binnen. De raaf landt op het borstbeeld van Pallas, de godin van de wijsheid. De man vraagt zich af wat de raaf van hem wil, en stelt hem vragen. Steeds antwoordt de raaf hetzelfde: ‘Nevermore’. Tot de man de vraagt stelt die hem het meest bezighoudt: Zal hij ooit zijn geliefde nog terugzien? …Lenore? Waarop de raaf krast: ‘Nevermore’.

De kraai als boodschapper van de dood – het is een beeld dat al eeuwen rondfladdert in de literatuur. Gisteren zat ik te lezen in gedichten van Jan Wolkers. Een van zijn mooiste en de meest treurige heet ‘Zelfportret zonder kik’. Het eindigt met de regels: 

Van de inktzwarte letters van mijn boek kijk ik opnieuw naar buiten. Met schrik denk ik: waar komt die kraai voor?… ‘Nevermore’?  De tak is leeg, van de kraai geen spoor. Hij krijgt mij nog wel.