Oerbossen van Rusland

Eén vijfde van al het bos op aarde bevindt zich in Rusland (inclusief Siberië). Bos in overvloed, zo lijkt het, maar schijn bedriegt. Al één derde van het oorspronkelijke Russische bosareaal is verdwenen. Momenteel rest nog ruim acht miljoen vierkante kilometer. Slechts 43 procent daarvan bestaat uit oerbossen. Dit zijn grote aaneengesloten bossen die niet of nauwelijks zijn verstoord door de mens.

De Russische oerbossen zijn van groot belang voor het mondiale milieu. Ze behoren tot de laatst overgebleven grote oerbossen in het noorden en kennen een hoge biodiversiteit met tal van waardevolle planten- en diersoorten. Omdat deze bossen enorme hoeveelheden CO2 kunnen opslaan, zijn ze bovendien van groot belang voor de stabiliteit van het klimaat op aarde.

De commerciële houtkap in Rusland is vanaf 1930 op gang gekomen. Sindsdien is de export opgelopen tot maar liefst 41 miljoen kubieke meter rondhoutequivalent (rhe) per jaar (in 1999). Toch levert bosbouw een relatief geringe bijdrage aan de Russische economie. Dat komt doordat de houtexport grotendeels uit onbewerkt rondhout bestaat; de verwerking vindt in andere landen plaats. De winst en werkgelegenheid loopt Rusland grotendeels mis. Slechts 20 procent van de houtexport bestaat uit zaaghout en 10 procent uit andere producten.

Rusland heeft op papier een uitgebreide regelgeving voor het beheer van de bossen en is deelnemer aan internationale milieuverdragen. Toch biedt dat in de praktijk nauwelijks bescherming voor de oerbossen. Het schort aan de uitvoering van regels en de controle op naleving is gebrekkig. Van het Russische hout is dan ook zeker 30 tot 60 procent 'niet traceerbaar' en/of aan corruptie gerelateerd Bescherming van bossen valt onder de 'Environmental Protection Act' en de 'Protected Areas Act'. In de regio's Archangelsk, Karelië, Komi en Murmansk is 5 tot 12 procent van het bos beschermd. Het overgrote deel van deze gebieden valt echter in de categorie 'Zakazniks and Nature Monuments'. De beschermende status van deze categorie verschilt van geval tot geval en in vele Zakazniks is kaalkap toegestaan.

In mei 2000 heeft President Poetin de Russische federale dienst voor Milieubescherming, afgeschaft. Haar taken zijn overgedragen aan het 'Natural Resource Ministry', verantwoordelijk voor exploitatie van natuurlijke hulpbronnen. Hierdoor is de controle op milieuzaken sterk verzwakt.

Om de sterke achteruitgang van de oerbossen in het Europees deel van Rusland een halt toe te roepen, hebben Internationale en Russische milieuorganisaties in 1995 opgeroepen tot het 'Old Growth Logging and Wood Purchasing Moratorium'. Dit moratorium betreft een tijdelijke stop op houtexploitatie in oerbossen en transport van hout uit deze bossen in de regio's Karelië en Murmansk. De organisaties vragen bedrijven om zich op vrijwillige basis aan dit moratorium te houden totdat er een oplossing is gevonden voor beheer van oerbossen in deze twee regio's. Een toenemend aantal Zweedse en Finse bedrijven (waaronder StoraEnso en UPM-Kymmene) onderschrijven het moratorium.

Bedrijven die zich bezighouden met duurzame bosbouw kunnen aanspraak maken op het FSC-certificaat. Dit wordt verleend door een onafhankelijke instantie, de Forest Stewardship Council. Ook in Rusland is de FSC-certificering in opkomst. Met name dankzij het Wereld Natuur Fonds in Rusland is een aantal belangrijke processen in gang gezet.

In februari 2001 zijn de eerste FSC-certificaten toegekend aan twee bosgebieden (gezamenlijk 152 duizend hectare), twee zagerijen en een panelenfabriek. Eigenaar van deze gebieden en bedrijven is het Duitse bedrijf Holz Dammers Moer. Ook zijn certificaten toegekend aan Kosikhinsky Forest Enterprise, een staatsbosgebied van 33 duizend hectare. Het totaal FSC-gecertificeerd areaal bedraagt aldus 185 duizend hectare. Ook een aantal andere grote bedrijven heeft inmiddels de procedure voor FSC-certificering opgestart

Daarnaast is de Association of Environmentally Responsible Timber Producers of Russia opgericht. De leden van deze werkgroep werken toe naar onafhankelijke certificering. Eén van de belangrijkste doelstellingen is het versterken van de contacten tussen Russische en Europese handelspartners en de promotie van Russische FSC-producten op de Europese markt. In verschillende regio's zijn FSC-werkgroepen opgestart. In de republiek Komi, Khabarovsk Krai en de Pskov regio zijn al principes en criteria voor duurzaam bosbeheer uitgewerkt, in Archangelsk is de werkgroep recentelijk opgestart.

De noordelijke bossen zijn van groot belang voor de Europese houtsector. Met name de houtsoorten vuren, grenen en lariks zijn zeer gewild, zowel voor constructiehout als voor pulp. De exportvolumes naar Europa zijn de laatste tien jaar met 50 procent toegenomen, van 14 miljoen kubieke meter rhe. in 1989 tot 21 miljoen in 1999. Vooral Finland, Zweden en Duitsland betrekken veel Russisch hout. Om de toekomst van de houtsector veilig te stellen, is duurzaam bosbeheer in Europees Rusland voor Europese houtimporteurs dan ook van groot belang.