Niet alle kwallen steken

Het is elk jaar weer de schrik van badgasten: kwallen! Vooral de kompaskwal, de blauwe haarkwal en de kruiskwal kunnen voor flink wat overlast zorgen. Maar de meeste kwallen steken niet, die kriebelen hooguit. Verder zijn ze vooral heel erg mooi.

De kwal die misschien wel de meeste strandgasten in Nederland kennen is de oorkwal. De roze-achtige ringen onder het hoedje maken de kwal makkelijk te herkennen. Waar de ringen voor dienen? Die gebruikt de kwal bij voortplanting.

Het voedsel van de oorkwal bestaat voornamelijk uit kleine visjes en kreeftachtigen organismen die tegen de tentakels opbotsen. Deze tentakels met giftige netelcellen worden gebruikt om de prooi te verlammen en vervolgens op te eten.

De oorkwal kan met zijn tentakels ook mensen steken maar dat levert niet al te grote problemen op: het kan vooral erg jeuken. Maar langer dan twee dagen heb je er meestal geen last van. Doorgaans steekt de oorkwal alleen als hij zich daarvoor geroepen voelt.

Ook voor de bloemkoolkwal, ook wel de zeepaddestoel genoemd, hoeven we niet bang te zijn. Hoewel ze onwijs groot kunnen worden, deze anderhalve meter grote werd bijvoorbeeld gespot bij de Engelse kust , is de steek van deze imposante kwal niet gevaarlijk.

Om te kunnen steken heeft een kwal namelijk netelcellen nodig en die van de bloemkoolkwal zijn erg zwak. Het kan zijn dat je wel eens over een bloemkoolkwal struikelt op het Noordzeestrand: ze spoelen vaak massaal aan, vooral in de herfst.

De kompaskwal is een veel geziene gast in de Noordzee. In de zomer spoelen deze kwallen in grote getale aan. Hij is makkelijk te herkennen aan zijn bruine V-vormige strepen.

Een kwallenbeet kan snel opgelopen zijn: de tentakels kunnen namelijk wel 5 meter lang worden. Een steek kan ook behoorlijk pijn doen. Al helemaal als je allergisch bent kan je er nogal last van hebben: wees dus alert bij verschijnselen als hoofdpijn, braken en ademhalingsproblemen.

Meestal is een kwallenbeet niet ernstig: het doet een beetje pijn (alsof je brandnetels hebt aangeraakt) en het kan jeuken, maar dat gaat vanzelf over. Behalve afspoelen met (zee)water en verwijderen van de netelcellen is er weinig aan te doen. Alleen mensen met een allergie voor kwallensteken kunnen ernstiger klachten krijgen.

Lodewijk van Walraven is marien bioloog en doet al jaren onderzoek naar kwallen, met name die Amerikaanse ribkwal (die steekt niet). Klopt het dat het aantal kwallen in de Noordzee enorm toeneemt, zoals je vaak hoort? Lodewijk denkt van niet, hooguit zullen ze vroeger in het voorjaar aanspoelen vanwege de opwarming van het zeewater. Maar overbevissing en windmolenparken spelen wel een rol. "De Noordzee is van oudsher een grote zandvlakte. Op die bodem kunnen ze zich in het poliepstadium niet hechten. Maar door de komst van bijvoorbeeld windmolenparken in zee, ontstaan volop mogelijkheden zich te hechten. De kwallen krijgen een grotere leefruimte."

Deze reportage is de tweede is de tweede aflevering in de serie  over stekers, prikkers en bijters die Vroege Vogels radio  deze zomer uitzendt.