Nestkasten populair bij krakers

Als je denkt dat nestkasten alleen gebruikt worden door vogels heb je het mis. Nestkasten zijn populair bij talloze insecten en andere kleine dieren: een groot aantal soorten vindt hier een comfortabel leefgebied en een gedekte tafel. Dat komt omdat de kasten door ijverige vogelouders gevuld worden met grote hoeveelheden materiaal, zoals takjes, mos, veren, haren en stukjes menselijk afval. De Natuur- en Vogelwacht ‘De Vijfheerenlanden’ heeft 16 nestkasten onderzocht in het gebied tussen Vianen, Leerdam en Gorinchem. In totaal werden 904 individuele dieren uit veertien orden gedetermineerd!

De vogelvlo blijkt een vaste gast in de nesten en is een parasiet van vogels. Dit insect zuigt bloed van de vogels en de larven kunnen zich in het nestmateriaal ontwikkelen. De andere gevonden soorten zijn geen parasieten. Veel insecten eten van het aanwezige dierlijke nestmateriaal: veren, poep en eetresten van de vogeljongen. Dat zijn bijvoorbeeld verschillende soorten spiegelkevers, spekkevers en zwartlijven. Ook zijn er rupsen van microvlinders gevonden waarvan bekend is dat ze veren en haren eten.

Andere diertjes profiteren juist van het plantaardige materiaal en de schimmels die daar op voorkomen, zoals het zilvervisje, stofluizen en miljoenpoten. Dat trekt natuurlijk predatoren aan die op de nestenkasten afkomen om al dat kleine gespuis op te eten: spinnen, pseudoschorpioenen en oorwormen. In twee nesten van de pimpelmees zijn grote aantallen van de gewone oorworm gevonden en honderden vervellingshuidjes van deze dieren. Opvallend was dat in deze twee nesten het aantal vlooien erg laag was; waarschijnlijk houden de oorwormen de populatie van de parasitaire vogelvlo in toom.

Er werden ook allerlei dieren gevonden die niet specifiek in nestkasten leven, maar daar per ongeluk terecht zijn komen. Het gaat om soorten die door de oudervogels naar het nest zijn gebracht om als voedsel te dienen voor de jongen, maar om de een of andere reden niet zijn opgegeten. Daarnaast komen er flink wat ‘toevallige passanten’ in nestkasten voor. Het gaat om soorten die in bomen leven en in de nestkast een goede schuilgelegenheid vinden. Voorbeelden zijn hooiwagens en pissebedden.

Er wordt door sommige vogelliefhebbers wel aangeraden om de nestkasten in de herfst leeg te schudden en schoon te vegen. Bij de aanwezigheid van vogelvlooien wordt soms zelfs geopperd om de kast met spiritus in te wrijven. Voor een ecoloog kan het natuurlijk niet soortenrijk genoeg zijn in de nestkast en vormt de vogel slechts een onderdeel van een divers en boeiend minibiotoop. Met het schoonmaken van nestkasten wordt in elk geval een hele gemeenschap aan dieren, elk met een eigen reden om in die nestkast te verblijven, benadeeld.

Tekst: Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten

Foto’s: Frank van Nunen & Cees Gielis, Natuur- en Vogelwacht ‘De Vijfheerenlanden’