Neemt de platte zwanenmossel weer toe?

Na een aanvankelijke opmars vanaf de jaren ‘90 tot ongeveer 2006, werd de platte zwanenmossel, de zeldzaamste van onze grotere zoetwatermossels, nauwelijks meer aangetroffen in het benedenrivierengebied. Sinds vorig jaar zijn er opeens weer vaker exemplaren te vinden op rivierstrandjes en oevers van de Merwede-takken. Gaat deze tweekleppige weer vooruit?

De schelp van de platte zwanenmossel is dunschalig en langgerekt, ongeveer tweemaal zo lang als breed. Ze lijkt veel op de zwanenmossel maar blijft kleiner en is naar verhouding langer. Ook deze zwanenmossel is gevoelig voor waterverontreinigingen. Rond 1969 en 1970 waren die het ergst, waardoor de soort na 1970 vrijwel geheel uit de grote rivieren verdween. In Nederland kwam het dier daardoor op de Rode Lijst terecht, in de categorie 'bedreigd'. Door de zeldzaamheid en verborgen leefwijze, overwegend in relatief diepe wateren, worden tijdens inventarisaties hoogstens sporadisch levende exemplaren aangetroffen. Het zijn vooral de op rivierstrandjes aangespoelde verse doubletten, die meestal de aanwezigheid van deze soort verraden.

De waterkwaliteit van de Rijn verbetert langzaam, waardoor allerlei typische en kenmerkende riviersoorten zich konden herstellen. Vanaf de jaren negentig werden verspreid in het stroomgebied van de Rijn ook weer platte zwanenmossels aangetroffen. Na een aanvankelijke opmars nam in 2006 het aanspoelen om nog onduidelijke redenen plotseling af. Gedacht werd aan concurrentie met de komst en uitbreiding van exotische diersoorten. Op basis van de huidige, zeer recente opleving van het aantal waarnemingen, lijkt de soort mogelijk toch weer toe te nemen. Zo kon er op een strandje op de Anna-Jacominaplaat in de Brabantse Biesbosch onlangs weer een hoopgevend aantal van 15 doubletten worden geteld.

Om beter inzicht in het wel en wee van deze soort te verkrijgen, zou het wenselijk zijn als meer mensen naar deze soort zouden uitkijken. Vind je een platte zwanenmossel geef het dan door aan Stichting ANEMOON via Verspreidingsatlas.nl of Waarneming.nl. Deze waarnemingen zullen gebruikt worden voor het Atlasproject Nederlandse Mollusken (ANM), een landelijk vrijwilligersproject waarbij al onze weekdieren in kaart worden gebracht.

Tekst: Arno Boesveld
Meer informatie op Nature Today