Naturalia, van circusdier tot wetenschappelijk object

Museum Naturalis in Leiden presenteert Van 14 oktober 2011 tot en met 19 augustus 2012 de tentoonstelling 'Naturalia, van circusdier tot wetenschappelijk object’. Opgezette dieren, dieren op alcohol en skeletten, maar ook schelpenkabinetten en parafernalia; de tentoonstelling laat objecten zien, afkomstig uit de collectie van het Zoölogisch Museum Amsterdam. De tentoonstelling bestaat uit drie onderdelen. Deze zijn Kabinetten en menagerieën, Natura Artis Magistra en Verzameld voor de wetenschap: ieder vormgegeven in een eigen passende sfeer. De oudste objecten zijn afkomstig uit naturaliënkabinetten en rondreizende menagerieën. De meer recente zijn puur vanuit wetenschappelijk oogpunt verzameld. De tentoonstelling laat de ontwikkeling in het verzamelen van naturalia zien.

Rariteitenkabinetten
Niet alleen veranderde de intentie van het verzamelen, ook de manier waarop naar de natuur word gekeken verschoof gaandeweg. Met het steeds verder blootleggen van de wereld, vonden naast bijzondere voorwerpen ook nieuwe planten en dieren de weg naar Europa. Deze werden in rariteitenkabinetten tentoongesteld. Artsen en apothekers verzamelden de planten, dieren en mineralen om hun kennis van de natuur te vergroten. Anderen wilden door ordening van de naturalia Gods grootheid laten zien. De schepping bleek zoveel gevarieerder dan men zich had voorgesteld. In het laatste kwart van de 19e eeuw krijgt het verzamelen – onder invloed van Darwin en Wallace –een meer wetenschappelijk karakter, waarbij de nadruk ligt op de taxonomie: het vinden, beschrijven, benoemen en indelen van diersoorten.

Jack
De oudste dieren uit de tentoonstelling zijn afkomstig uit een 19e-eeuwse rondtrekkende menagerie, de meer recente uit wetenschappelijke expedities en uit dierentuin Artis. Stuk voor stuk vertellen de objecten hun eigen verhaal. Zoals olifant Jack, lange tijd de lieveling van Artis. Toen de olifant steeds onhandelbaarder werd, werd hij - in 1849 - neergeschoten.  Of de leeuw uit de menagerie van Lodewijk Napoleon, Koning van Holland in 1806. Daarnaast wordt er ook een ijsbeer tentoongesteld, geschoten tijdens de Willem Barents-expeditie van 1884, en worden er sponzen, koralen en diepzeevissen bijeengebracht tijdens de Siboga- expositie naar Indonesië in 1899-1900.

Dit jaar verhuizen vanuit het Zoologisch Museum Amsterdam in totaal 40.000 opgezette zoogdieren, 65.000 vogels, 450.000 schelpen en 8 miljoen insecten naar Leiden. Ook de deskundigen verhuizen mee.

Bron: (NCB) Naturalis
Foto (cc) Danielle Brandwijk