Een internationaal team van onderzoekers zal zich de komende vijf jaar richten op onderzoek naar de ontwikkeling van methoden om malariamuggen met geuren te misleiden. Op de manier kan het aantal gevallen van malaria in tropisch Afrika sterk dalen. Wetenschappers van Wageningen Universiteit werken daarbij samen met collega’s uit de Verenigde Staten, Tanzania en Gambia, onder leiding van onderzoekers van de Amerikaanse Vanderbilt Universiteit en ontvangen daarvoor 8,5 miljoen dollar (ca. zeven miljoen euro) van de Amerikaanse Foundation for the National Institutes of Health (FNIH) en de Bill and Melinda Gates Foundation.
Het gehele onderzoeksteam bestaat uit onderzoekers van de Vanderbilt University (Nashville Tennessee), Yale University (New Haven, Connecticut), Wageningen Universiteit, het Ifakara Health Research and Development Centre in Tanzania en de Medical Research Council Laboratories in Gambia. Hun onderzoek heeft tot doel de populatie van muggen die malaria overbrengen te reduceren door het opzetten van geurvallen en het gebruik van effectieve afstotende middelen die de muggen weghouden van mensen. Op deze wijze hopen ze dat het risico van het overbrengen van malaria aanzienlijk kan worden teruggebracht.
Om een geschikte gastheer (de mens) te vinden gaan de vrouwtjes van malariamuggen af op geuren die zij met hun antennes opvangen. Zij herkennen de geur van de gastheer, bij wie zij bloed zuigen dat ze nodig hebben voor de productie van eitjes. Tijdens de bloedmaaltijd kunnen malariaparasieten vanuit de mug het menselijk lichaam binnenkomen. Een klein percentage van de malariamuggen is met de Plasmodium parasiet besmet. Deze parasieten zijn verantwoordelijk voor de ziekte malaria. Wanneer een besmet persoon, na een incubatietijd van tien tot veertien dagen, vervolgens weer door een mug wordt gestoken verspreidt de malariaparasiet zich verder onder de muggenpopulatie. Daardoor neemt de besmettingskans voor andere mensen toe. Het aantal gevallen van malaria bedraagt wereldwijd tussen de 300 en 660 miljoen per jaar, en is daarmee de belangrijkste levensbedreigende ziekte ter wereld, die jaarlijks ruim een miljoen dodelijke slachtoffers maakt.
Geurige insectenval
De malariamug Anopheles gambiae komt af op een complex van mensengeuren om de gastheer te vinden. Het onderzoeksteam aan Vanderbilt University (Nashville, Tennessee) en Yale University (New Haven, Connecticut) in de Verenigde Staten richt zich op het ontwikkelen van geurstoffen waarvoor de antennes van de mug erg gevoelig zijn. Dit team zal aantrekkelijke, afstotende of verwarring veroorzakende geurstoffen identificeren en testen. Daarna bekijken aan Wageningen Universiteit de onderzoekers Willem Takken en Bart Knols het effect van de meest interessante geurstoffen, afkomstig uit het Amerikaanse onderzoek, op het gedrag van de muggen. De stoffen die de sterkste reacties geven (aantrekking, afstoting of desoriëntatie) worden vervolgens in Ifakara, Tanzania, in een nagebootste natuurlijke situatie getest. De daaruit volgende ideale mengsels van geurstoffen vinden hun weg naar Afrikaanse dorpen die aan een grootschaliger praktijktoets van het project meewerken. In deze dorpen, in de Gambia en Tanzania, zijn de geografische condities tegengesteld zodat er verschillende soorten muggen voorkomen. Daardoor zouden de uitkomsten van het onderzoek toepasbaar kunnen zijn op het grootste deel van tropisch Afrika. Als de experimenten gunstig uitvallen kunnen in Afrika dorpen en woningen straks extra beschermd worden door afwerende en verwarring veroorzakende geurstoffen waardoor de mensen minder worden gestoken, terwijl buiten de dorpen insectenvallen met aanlokkende geurstoffen worden opgesteld die de muggen niet kunnen weerstaan. Het uiteindelijke doel is de overdracht van malaria te verkleinen door het gebruiken van geurmaatregelen.
De uiteindelijke resultaten kunnen ook tegen andere ziekteoverbrengende muggen worden ingezet, zoals de mug Aedes aegypti die knokkelkoorts (dengue) verspreidt en tegen Culex pipiens, drager van het West-Nijlvirus.
Eerder deze maand kwam de onderzoeksgroep Entomologie van Wageningen Universiteit in het nieuws met het onderzoek naar een biologische methode om malariamuggen te bestrijden. Die methode bestaat uit het ernstig verzwakken van de muggen via een schimmel, nog voorde muggen een mens met malariaparasieten kunnen infecteren. Het Wageningse team werkt aan verschillende methoden voor de bestrijding van de malariamug, die in de toekomst samen kunnen worden ingezet in een alomvattende strijd tegen deze dodelijke ziekte.