Methaanetende microben houden de grachten van Amsterdam schoon

Amsterdamse grachten stoten relatief weinig methaan uit, blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit en Universiteit Utrecht. Methaanetende microben die leven op de grachtenwanden spelen hier waarschijnlijk een belangrijke rol in. Verder zijn de grachten opvallend weinig verontreinigd met stikstof, fosfaat en organisch materiaal. De onderzoekers publiceren hun bevindingen in het vaktijdschrift Environmental Microbiology op 14 december.

Het is onder wetenschappers bekend dat ondiepe wateren, zoals meren, rivieren en grachten een bron vormen van methaanuitstoot. Dit broeikasgas heeft naar schatting zo’n 86 keer meer invloed op de opwarming van de aarde vergeleken met CO2. Voor grachten is er echter in het algemeen nog weinig bekend over welke microben methaanuitstoot en -opname veroorzaken.

Microbiologen zijn begonnen dit in kaart te brengen voor de grachten van Amsterdam. Ze namen monsters van het grachtenwater, de bodem en kadewanden bij locaties bij de Bloemgracht, Prinsengracht, Amstel, Amstelsluizen, en Artis. Verrassend genoeg bleken de grachten relatief weinig methaan uit te stoten. Reden hiervoor is dat het water en de kademuren veel methaanetende microben bevat, concluderen de onderzoekers.

‘Aan de kademuren vonden we een nieuwe soort bacterie die methaan consumeert. Deze bacterie, die leeft in een slijmlaag aan de wand, zorgt er waarschijnlijk voor dat methaan geproduceerd in de grachten wordt afgevangen’, legt microbioloog Koen Pelsma uit. ‘Daarnaast komt er relatief weinig methaan vrij uit de grachtenbodem. Dat komt doordat er vrij weinig aanwas is van organisch materiaal, zoals dode planten. Dit gaat rotten op de bodem, en bacteriën zetten het in dit proces om tot methaangas.’ 

‘Eigenlijk zijn de grachten heel schoon. De verontreiniging met stikstof en fosfaat bleek laag, in vergelijking met wat je zou verwachten. En we hebben genoeg zuurstof kunnen meten voor vissen om te kunnen leven in het water. Waarschijnlijk komt dit doordat de afvalwaterzuiveringsinstallaties in Nederland relatief goed zijn.’

Dat er in de Amsterdamse grachtenwanden microben blijken te leven die methaan eten, geeft interessante mogelijkheden. De microben leven aan het stuk wand dat onder water staat. ‘Als je de oppervlakte van het stuk kade waar deze bacterie op leeft kan vergroten, kun je het in potentie gebruiken als methaanfilter’, vertelt microbioloog Cornelia Welte.

De volgende stap is dat de onderzoekers grachten in andere steden gaan onderzoeken. Pelsma: ‘Het staat al op de planning dat we hierna de Delftse en Utrechtse grachten gaan bemonsteren. Elke gracht is waarschijnlijk anders.’ 

Bron: Radboud Universiteit en Universiteit Utrecht