Massale sterfte onder jonge koolmezen

Dit voorjaar lijkt het alsof er veel meer jonge koolmezen dood worden aangetroffen, zowel in nestkasten als in de omgeving daarvan. Het NIOO (Nederlands Instituut voor Ecologie) stelt een onderzoek in naar de oorzaak van de massale sterfte onder jonge koolmezen.

Het onderzoekssteam van het NIOO onder leiding van Prof. Marcel Visser  heeft al wel ontdekt dat de koolmezen dit jaar eerder zijn gaan broeden, al voordat het legsel compleet is. Mezen leggen meestal 9 of 10 eieren, elke dag een. Normaal gaat het vrouwtje pas broeden als het legsel compleet is. Dit jaar hebben we gezien dat ze door de  hogere temperatuur in het voorjaar hebben geprobeerd het broeden te versnellen . Na het leggen van het 6e of 7e ei gaat moeder koolmees al op de eieren zitten, de jongen die uit de eieren komen die daarna gelegd zijn, hebben dus een achterstand. In veel gevallen zullen die  het dus niet halen , zegt Visser.

Volgens hem is 2007 een extreem jaar: de rupsenpiek van de kleine wintervlinder, het belangrijkste voedsel voor de koolmees, was dit jaar door de warme maand april twee weken eerder dan normaal. Koolmezen hebben de grootste moeite zo'n verschuiving bij te benen, omdat ze wat kalender betreft niet zozeer zich laten beinvloeden door de temperatuur, maar vooral door de daglengte. Mezen in gebieden met  een gevarieerde vegetatie kunnen nog uitwijken naar ander voedsel, anderen zullen te maken krijgen met een voedseltekort.

Een eerder gedaan onderzoek van het NIOO liet zien dat bij koolmezen de eieren op een minder goed moment uitkomen dan voorheen. Koolmezen voeren hun jongen met rupsen van de Kleine wintervlinder. Deze rupsen komen rond half april uit hun ei, waarop ze zich tegoed kunnen doen aan verse eikenbladeren. In een periode van twee weken komen de rupsen in grote aantallen voor op de bomen en is het voedsel voor de mezen overvloedig aanwezig. Dit heet de rupsenpiek. De eik is dan een belangrijke leverancier van voedsel voor de mezenbroedsels.

Wanneer deze piek te vroeg is, krijgen de mezen niet genoeg voedsel en groeien ze niet goed. Hierdoor treed een hogere sterfte op onder de jonge mezen. De piek is afhankelijk van de temperatuur in het voorjaar en wordt de laatste jaren steeds meer vervroegd. De Zomereiken lopen eerder uit de afgelopen dertig jaar, en hierdoor komt de rupsenpiek ook eerder in het seizoen. De koolmezen echter leggen hun eieren nog op het zelfde moment, waardoor de rupsenpiek aan de snavels van de jongen voorbij gaat.

De definitieve onderzoeksresultaten van het lopende onderzoek worden deze zomer verwacht.

Bron: Natuurkalender / NIOO