Mammoet en sabeltand

Door de klimaatverandering dreigen diersoorten als de ijsbeer en de olifant uit te sterven. Lang geleden gingen de wolharige mammoet en de sabeltandtijger hen voor, met dezelfde oorzaak. Paleontoloog Dick Mol weet er alles van…

De wolharige mammoet (Mammuthus primigenius) is een uitgestorven mammoetsoort. Dit dier is bekend van beenderen en bevroren karkassen. Overblijfselen zijn gevonden van Ierland tot in de oostkust van Noord-Amerika. De best bewaarde karkassen zijn gevonden in Siberië.
De vroegste overblijfselen van de wolharige mammoet zijn gevonden in afzettingen uit de tweedelaatste ijstijd in Eurazië. Ze ontstonden uit de steppenmammoet (Mammuthus trogontherii)

Terwijl de meeste wolharige mammoeten uitstierven aan het eind van het Pleistoceen (12.000 jaar geleden), overleefde op Wrangel-eiland in de Noordelijke IJszee een populatie tot ongeveer 1.700 jaar voor het begin van onze jaartelling. Deze dieren zijn in de loop van tijd kleiner geworden met een schofthoogte die varieërde van 180 tot 230 cm.

De sabeltandtijger (smilodon) is een nog maar vrij recent uitgestorven grote carnivoor uit de familie van de katten (Felidae). Van het geslacht zijn drie soorten bekend:
Smilodon fatalis, van 1,6 miljoen tot 10.000 jaar geleden
Smilodon gracilis, van 2,5 miljoen tot 500.000 jaar geleden
Smilodon populator, van 1 miljoen tot 10.000 jaar geleden
Ze waren niet nauw verwant aan tijgers en zijn geen voorouders van enige nog levende grote kattensoort.

De sabeltandtijger was iets kleiner dan een leeuw maar wat zwaarder gebouwd. Hij werd ongeveer 1,5 meter lang met een korte staart en krachtige poten. De voorpoten waren wat langer dan die van huidige leeuwen. Hij had een schedel van circa 30 centimeter lengte en woog ca 200 tot 350 kilogram. Het dier had twee grote sikkelvormige 'slagtanden' (tot ca 18 cm lang), sterk vergrote hoektanden in de bovenkaak, die ook bij gesloten bek naar buiten staken. De bek kon tot 90 graden worden geopend, volgens sommige bronnen zelfs tot 120 graden. Omdat de grote tanden vrij bros waren en bij contact met bot makkelijk zouden afbreken, denkt men dat Smilodon ze gebruikte om de weke delen van zijn slachtoffers fataal te verwonden, b.v. met een halsbeet of in de buik. Er zijn veel fossielen met afgebroken tanden gevonden. Het lijkt waarschijnlijk dat ze in groepen jaagden, omdat er skeletten gevonden zijn met genezen verwondingen die zo ernstig waren dat een dergelijk dier niet meer in staat zou zijn geweest zelfstandig te jagen.
Prooidieren van de sabeltandtijger waren onder meer mastodonten, mammoeten, olifanten, gazellen, neushoorns, toxodon's en macrauchenia's.

Vaak wordt ook de in Europa levende Homotherium latidens aangeduid als sabeltandtijger. Urker vissers vonden in 2000 in hun netten in hun netten een onderkaak van een Homotherium latidens (sabeltandtijger), opgevist in het zuidelijk deel van de Noordzee, tussen Engeland en Nederland. De kaak bleek 28.000 jaar oud, waaruit bleek dat de soort ook in het laat-Pleistoceen nog in Noordwest-Europa voorkwam. In die tijd was het zuidelijk deel van de huidige Noordzee geen zee maar land. De kaak maakt nu deel uit van de collectie van het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam

Naar aanleiding van deze vondst schreef  Dick Mol samen met drie collega-auteurs het boek “De sabeltandtijger uit de Noordzee”, dat op 1 december werd gepresenteerd in museum Naturalis . Daar is tot en met 6 januari ook een model te zien van het dier, samen met de opgeviste onderkaak.

Het boek De Sabeltandtijger uit de Noordzee , geschreven door Dick Mol, Wilrie van Logchem, Kees van Hooijdonk en Remie Bakker, wordt uitgegeven door Uitgeverij DrukWare.Het ISBN-nummer is 978-90-78707-03-5.

Bronnen: Wikipedia, Naturalis