Maarten Keulemans: Newton's appelboom

In het internationale ruimtestation het ISS zullen ze raar hebben opgekeken, toen daar onlangs de Engelse astronaut Piers Sellars kwam binnenzweven. Wat had díé nou bij zich? Een stuk hout?

Inderdaad. Sellars had het stuk hout helemaal meegezeuld vanaf de aarde. Of preciezer: de Britse academie voor wetenschappen had hem het stuk hout meegegeven. Het hout is namelijk afkomstig van de appelboom waaronder Isaac Newton zat toen hij de zwaartekrachttheorie bedacht. Die boom blijkt nog altijd bij de Newtonnetjes in de tuin te staan.

Of Sellars de wetenschap daarmee een dienst bewijst is een tweede, want de boom van Newton is wetenschapshistorici al eeuwen een splinter in het oog. Van het verhaal klopt naar alle waarschijnlijkheid namelijk geen… precies: geen hout.

Toegegeven, het was Newton zelf die erover begon. Tegen het eind van zijn leven zei Newton tegen zijn biograaf William Stukeley dat hij op het idee van de zwaartekracht was gekomen door naar vallende appels in zijn tuin te kijken. Maar waarschijnlijk was dat een kletspraatje achteraf. Wat hij bijvoorbeeld verzweeg, was dat hij destijds al volop in de weer was met het laten vallen van balletjes en gewichtjes. Maar in de eeuwen die volgden, werd het verhaal steeds sterker: Newton zit onder een boom te peinzen, paf, valt er opeens een appel op zijn hoofd. Verrek, de zwaartekracht! Gun die man ook een mooi, dramatisch eurekamoment.

En de appelboom? Die werd in 1820 omgehakt. Het stukje hout waarmee de Engelse astronaut kwam aanzetten, is dan ook afkomstig van een heel andere appelboom uit Newtons  tuin. Dat zou een nakomeling kunnen zijn van de boom der bomen, maar hij kan natuurlijk ook best zijn ontkiemd uit een achteloos weggegooid klokhuisje. In moderne landen als Engeland valt de appel doorgaans heel ver van de boom.

Ik vraag me af wat er de komende tijd nog meer omhoog gaat, naar de kringloopwinkel in de ruimte. Een roestig scheermes waarvan men zegt dat het Occam’s Razor is? De badkuip van Archimedes? Of een stukje steigerhout dat ooit onderdeel was van de stelling van Pythagoras?

Het was nog lang onrustig, daar in het ruimtestation.