Let op schijnklimopereprijs

Onbekend maakt onbemind. Er zijn planten die door hun sterke gelijkenis met algemeen voorkomende verwante soorten gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Het zijn planten waarvoor je eerst het juiste zoekbeeld moet ontwikkelen. Een van die soorten is schijnklimopereprijs, een recente nieuwkomer in de Nederlandse flora. De omstandigheden zijn nu ideaal om naar deze dubbelganger van klimopereprijs op zoek te gaan!

Lijkt op klimopereprijs
Schijnklimopereprijs ( Veronica cymbalaria ) is een vroeg bloeiende ereprijs die sterk lijkt op de algemeen in Nederland voorkomende klimopereprijs ( Veronica hederifolia ). Vegetatief zijn deze soorten moeilijk uit elkaar te houden. Voor een zekere determinatie zijn bloemen en/of vruchten noodzakelijk. Schijnklimopereprijs is te herkennen aan zijn witte bloemen en sterk behaarde vruchten. Bij klimopereprijs zijn de bloemen meestal blauwachtig tot bleek roze en de vruchten kaal. Tabel 1 geeft de belangrijkste verschillen tussen de beide soorten. 

Tabel 1. De belangrijkste verschillen tussen schijnklimopereprijs en klimopereprijs

Bloemkleur

Wit

Blauwachtig tot bleek lila; soms vrijwel wit, maar dan blauw, paars of roze dooraderd

Kelkbladen

Omgekeerd eirond, stomp

Spits met hartvormige voet

Vrucht

Lang behaard

Kaal

Bladvorm

Blad met 5-7(-9) lobben

Blad met 3-5(-7) lobben

Hoe of wanneer schijnklimopereprijs in België en Nederland terecht is gekomen, weten we niet precies. In het vroege voorjaar van 2015 vonden Awie de Zwart en Rutger Barendse onafhankelijk van elkaar planten in Oostburg (Zeeland) en in Balen (provincie Antwerpen). Dit was voor Rutger aanleiding om navraag te doen én het fotoarchief van waarneming.nl en waarneming.be te doorzoeken. Ivan Hoste meldde dat hij in juni 2012 een plant had gevonden in een tuincentrum in Ardooie (prov. West-Vlaanderen). Het fotoarchief bracht een vondst in Hoek van Holland aan het licht. In april 2010 waren hier door Henk van der Sluis honderden planten gevonden. Nakomelingen van deze planten, destijds als de dubbelganger klimopereprijs ingevoerd, waren hier ook in 2015 nog aanwezig. De vier bekende vondsten dateren van 2010 of later, wat het aannemelijk maakt dat het gaat om een recente vestiging van de soort in Nederland en België. 

Waarschijnlijk als verstekeling
De bakermat van schijnklimopereprijs ligt in Zuid-Europa, waar het een pionier is van droge, open standplaatsen. In West-Europa is het een zeldzame exoot. Het vermoeden bestaat dat ze bij ons als verstekeling met containerplanten is ingevoerd en zich via het netwerk van tuincentra verder verspreidt. Een verspreidingswijze die ze gemeen heeft met andere recente nieuwkomers als Aziatische veldkers . De al meerdere jaren standhoudende populatie in Hoek van Holland wijst erop dat schijnklimopereprijs in het Atlantische kustgebied, en een eind ten noorden van haar natuurlijk areaal, een zachte winter goed kan doorstaan. Het valt daarom niet uit te sluiten dat ze zich verder zal uitbreiden en, op termijn, inburgeren. 

Help mee 
Om vast te stellen of schijnklimopereprijs zich op meer plaatsen in Nederland schuilhoudt willen we u vragen om uit te kijken naar deze soort. De meeste kans maakt u op begraafplaatsen, in tuinen, in kwekerijen en in tuincentra. De beste tijd om op zoek te gaan is het (vroege) voorjaar. En als u dan schijnklimopereprijs heeft gezien, voer hem dan met (detail)foto’s in op telmee.nl of waarneming.nl. Op die manier helpt u mee de verspreiding beter in kaart te brengen. 

Meer lezen? In het volgende nummer van het digitale tijdschrift Dumortiera verschijnt een artikel over de eerste vondsten van schijnklimopereprijs in Nederland en België. Wie zich nu inschrijft, krijgt automatisch een melding wanneer dit Dumortiera-nummer verschenen is. 

Tekst: Edwin Dijkhuis (FLORON), Rutger Barendse, Ivan Hoste (Agentschap Plantentuin Meise), Henk van der Sluis en Awie de Zwart