Lepelaar kiest voor ontbering

Lepelaars die in Nederland broeden trekken in het najaar bij voorkeur naar de gebieden met de slechtste overlevingskansen. Tweederde van de vogels gaat naar West-Afrika, een derde blijft in Europa.

De vogels die naar Afrika trekken hebben een levensverwachting van ongeveer vier jaar, de minderheid die in Europa blijft wordt gemiddeld een jaar ouder. Dat schrijven de Groningse biologe Tamar Lok en lepelaardeskundige Otto Overdijk van de Lepelaarwerkgroep  in het wetenschappelijk tijdschrift Animal Behaviour.

Individueel geringd
Tussen 1992 en 2010 werden in totaal bijna 6.000 lepelaars door middel van een combinatie van kleurringen individueel herkenbaar gemaakt. Daardoor konden ze van jaar tot jaar gevolgd worden op hun trektochten. Van die geringde vogels werden niet minder dan 1.256 verschillende lepelaars op enig moment in de winter waargenomen langs de kusten van Frankrijk, Spanje, Portugal of West-Afrika. Uit al die waarnemingen wisten de onderzoekers het gemiddelde trekgedrag en de levensgeschiedenis te herleiden.
 
Afrikaanse winters
“Het is nog een raadsel waarom de lepelaars een lichte voorkeur hebben voor die gebieden met de slechtere overlevingskansen”, zegt onderzoekster Lok. “Hun eerste winter brengen nog iets meer vogels in Europa door: 52 procent in Mauritanië en Senegal, tegenover 48 procent in Frankrijk of Iberia. Het tweede jaar is er blijkbaar een groep die alsnog besluit om geen 2.000 kilometer of minder te vliegen binnen Europa, maar de volle 4.000 tot 5.000 kilometer naar West-Afrika te gaan.”
 
Klimaat
De keuze voor de weg van de meeste weerstand zou kunnen komen omdat de sterkere dieren de beste plekken in Europa bezet houden, waardoor de iets zwakkere vogels zich gedwongen zien om door te vliegen. Het zou ook kunnen zijn dat door de opwarming van het klimaat de overwinteringsgebieden in Europa gaandeweg beter zijn geworden, zonder dat de lepelaars de kans hebben genomen om zich daaraan aan te passen.

Hollandse toekomst
De onderzoekers zijn positief gestemd over de toekomst voor de lepelaar in Nederland. Lok: “Het gaat hoe dan ook de goede kant op met de lepelaar in Nederland. De vogels die in Europa blijven hebben per saldo een levensverwachting die grofweg een jaar langer is dan de Afrikagangers. Als die trend doorzet zullen we mogelijk steeds meer lepelaars zien die niet de Sahara oversteken, maar die dichterbij zullen overwinteren.
 

foto's (c) Rob Buiter
1.Lepelaar in broedkleed op Texel
2.Lepelaars verzamelen in de herfst in het Lauwersmeer om op te vetten voor de trek naar het zuiden

Lees meer over de lepelaar