‘Lef in het Lab’-prijs voor Geny Groothuis_23_04_2010

Hele dunne plakjes menselijk weefsel die dierproeven vervangen in medisch-wetenschappelijk onderzoek. Voor de succesvolle ontwikkeling van die methode heeft biochemicus prof. dr. Geny Groothuis (rijksuniversiteit Groningen) dit jaar de ‘Lef in het Lab’-prijs gekregen. Directeur Frank Dales van de Dierenbescherming overhandigde de trofee vanmorgen in het VARA Radio 1-programma ‘Vroege Vogels’. Het publiek kon in de aanloop naar Wereldproefdierendag (24 april) een keuze maken uit vier genomineerden voor de onderscheiding, die een initiatief is van de Dierenbescherming in samenwerking met het Nationaal Kenniscentrum Alternatieven voor Dierproeven (NKCA)  in Utrecht . Groothuis kreeg bijna de helft van de meer dan zesduizend uitgebrachte stemmen.

Dales zei vanmorgen dat zijn organisatie met de  ' Lef in het Lab '-prijs onderzoek wil stimuleren dat op uitmuntende wijze bijdraagt aan het terugdringen van dierproeven. “Geny Groothuis laat zien wat we bedoelen. Waar een wil is, én het lef om vaak tegen de gangbare praktijk in alternatieven voor dierproeven te ontwikkelen, blijkt ook een weg te zijn”. Nog altijd worden in Nederland ongeveer 600.000 proefdieren per jaar gebruikt.

Geny Groothuis vindt dat proeven met dieren niet goed voorspellen wat er in mensen kan gebeuren. Bijvoorbeeld om te kijken of nieuwe geneesmiddelen schadelijke effecten hebben. Daarom heeft Geny Groothuis een alternatief ontwikkeld waarbij gebruik wordt gemaakt van hele dunne plakjes menselijk weefsel, afkomstig van stukjes van organen die worden verwijderd tijdens een operatie. Met de plakjes kunnen ziekteprocessen worden nagebootst om nieuwe geneesmiddelen tegen deze ziekten te testen. Daardoor hoeven geen proefdieren meer ziek te worden gemaakt en te sterven. De plakjes kunnen in het laboratorium kunstmatig in leven worden gehouden.

Vaak wordt lever-, darm-, nier- of longweefsel gebruikt, maar eigenlijk is deze methode geschikt voor ieder orgaan. Om zo goed en efficiënt mogelijk gebruik te maken van de plakjes weefsel wordt nu een methode ontwikkeld om de plakjes zo in te kunnen vriezen dat ze lang bewaard kunnen worden en na ontdooien nog levend zijn. Ook voor nieuwe experimenten kunnen ze dan weer ingezet worden.

Geny Groothuis heeft Biochemie gestudeerd aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en is daarna gepromoveerd bij de afdeling Farmacologie en Klinische Farmacologie van de Faculteit Medische Wetenschappen. Daarna is zij bij de afdeling Farmacie gaan werken, eerst als postdoc en daarna als Universitair Hoofd Docent. In 2004 is zij benoemd tot hoogleraar Geneesmiddel Metabolisme en Toxicologie en voorzitter van de basiseenheid Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting.  Ze doet onderzoek naar het voorspellen van geneesmiddelmetabolisme, transport en toxiciteit met behulp van in vitro preparaten van humaan en dierlijk weefsel met als doel een betere voorspelling voor de mens en een beperking van het gebruik van proefdieren. Voor dit werk ontving ze in 1998 de Hugo van Poelgeestprijs voor alternatieven voor dierproeven.

Alternatieven voor dierproeven bedenken leek dit jaar een zaak van vrouwen. Naast Geny Groothuis waren nog eens drie vrouwen genomineerd voor de prijs: Nynke Kramer van het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) met een methode om de concentratie gifstof in een celkweek beter te bepalen,  Iris Boumans (departement Dier in Wetenschap en Maatschappij, Universiteit Utrecht) met een de cd-rom en website waarop mensen die met proefdieren werken bewust worden gemaakt van en getraind worden op signalen van pijn en lijden bij proefdieren en Didima de Groot (TNO) met een alternatieve celkweekmethode, waarin de ontwikkeling van de (jonge) hersenen met stamcellen wordt nagebootst 

Vorig jaar won Conchita Callant van ASAT (Assuring Safety Without Animal Testing)  de Lef in het lab-prijs. In 2008 bewees de Leidse celbioloog Abdoel El Ghalbzouri echter dat ook mannen zich inzetten voor proefdieren met zijn winnende ‘In vitro modellen voor de therapie van huidkanker’. Toen de Dierenbescherming in 2007 begon met het lauweren van wetenschappers was het Aldert Piersma die door het publiek werd gekozen voor zijn baanbrekende werk om met onder meer embryonale stamceltesten  tot grote beperking van het proefdiergebruik te komen.