Koos Dijksterhuis: Meer groen in de natuur

De Vliehors is de onbegroeide helft van Vlieland, een helft die als een enorme geweerkolf van zand naar Texel wijst. Aan de ene kant Noord-, aan de andere kant Waddenzee. Verder niets dan zand, schelpen, vogels en granaatscherven. Want de Vliehors is militair oefenterrein. Ze schieten er met scherp en bombarderen het zand met clusterbommen en vijfhonderdponders.

Twintig jaar geleden had ik tussen de vogelfoto’s een plattegrond van de Waddenzee aan mijn kinderkamerwand geprikt. Op die kaart had de Waddenvereniging alle bedreigingen bloedrood ingetekend. Ik herinner mij grote smeerpijpen in de Eems, boortorens bij Ameland en vooral kanonnen en straaljagers bij Ameland, Vlieland, Terschelling enTexel. Ondertussen zijn de smeerpijpen gezuiverd, zijn gasboringen onschadelijk gemaakt, is de industriële schelpdiervisserij gestopt en zijn de vijandelijkheden gedecimeerd. Maar op de Vliehors, de grootste zandplaat van Nederland, spelen ze nog altijd oorlogje.

En nog altijd ageert de Waddenvereniging tegen Defensie. De club boekte laatst zelfs een succes. Defensie beloofde het schieten over Noorderhaaks, een plaat bij Texel, twee weken uit te stellen. Defensie is namelijk de beroerdste niet. ‘Al in de jaren tachtig kende Defensie een beleid gericht op bescherming en bevordering van de natuur op haar terreinen’, zei toenmalig staatssecretaris Van Hoof zeven jaar geleden op het symposium Defensie Natuurlijk. Als bewijs voerde hij aan: ‘Met het oog op de natuurwaarden werd in die periode de Veluwe vrijwel rupsvrij gemaakt.’ Hij bedoelde natuurlijk rupsbandvrij. Alleen hier bij ‘t Harde rauzen de groene mannen nog in tanks door hei en bos. En juist tussen de metersbrede rupsbandlittekens broeden nog draaihalzen en kuifleeuweriken en wie weet wat nog meer. Want om dat te weten moet je het gebied in en dat mag niet. En daarom broeden die vogels er.

Op de Vliehors ligt een oefenterrein van 335 hectare, maar de hele strandvlakte van tien keer zoveel hectaren is onveilig en dus verboden gebied. Er broeden dwergsterns, Noordse sterns, bontbekplevieren en strandplevieren. Die soorten leggen hun eieren tussen de zongebleekte schelpen op het strand. Eén winderige springvloed en een hele generatie spoelt weg. Maar veel meer generaties worden weggevaagd door wandelaars en hun honden. Op de Balg, de één na grootste zandplaat van Nederland, aan de oostpunt van Schier, komen weinig wandelaars. Het is te ver. Ik kom er wel eens op een doordeweekse winterdag. Als het vloed is houd ik me verre van de vogelconcentraties die het hogerop hebben gezocht. Maar altijd is er wel één avontuurlijke wandelaar die de vloedlijn afloopt, weer of geen weer. Zijn labrador rent kwispelend de scholeksters, zilverplevieren en strandlopers achterna. Met honderdduizenden tegelijk stijgen die op. Nergens rust. Laat staan dat op de Balg sterns of plevieren broeden.

Vogels, vleermuizen, vlinders, jeneverbessen; ze houden van oefenterreinen. Ooit oefenden de soldaten in de natuur. Nu verschuilt de natuur zich op militair terrein. Een blik op de verspreidingskaart leert dat de vijfhonderd paar dwergsterns zich beperken tot Rottum, een paar onbereikbare zandplaten in de Delta en de Vliehors.

De natuur is mooi maar je moet er wat bij drinken, zei Willem Kloos. Defensie moet hetzelfde gedacht hebben. In de tweede Structuurnota Militaire Terreinen staat dat er gewerkt wordt aan samengaan van defensie met natuur en recreatie. Ondertussen zijn de oefenterreinen grotendeels opengesteld. Alleen waar ze met scherp schieten blijven mensen buiten de laatste broedplaatsen van sterns en plevieren. Militairen maken lawaai, zeker. Maar wie daar de meeste last van hebben zijn de soldaten zelf. Strandwandelaars mogen niet op de Vliehors strandwandelen en strandvogels verkiezen het lawaai boven de strandwandelaars. Anders zouden ze hun ei wel elders aan het strand kwijt kunnen. Konden ze dat maar. Daarom roep ik op: meer strandvogels, meer soldaten, meer groen in de natuur!

(c) Koos Dijksterhuis