Koeien houden achter een virtueel hek

In de Amsterdamse Waterleidingduinen houdt beheerder Waternet een kleine kudde koeien achter een virtueel hek. "Hiermee hoeven we geen veertig kilometer echt hek neer te zetten en houden we de dieren toch uit de gebieden waar we ze niet willen hebben", vertelt Maarten Jan van der Meulen.

Het geheim zit in een speciale halsband van de jonge Nederlandse tech-startup 'Collie' (vernoemd naar het hondenras dat veel wordt gebruikt voor het hoeden van schaapskuddes). De halsband staat in verbinding met het GPS-systeem. Zodra de dieren te dicht in de buurt komen van een geprogrammeerde erfgrens, dan hoort de koe eerste een piepje.

Loopt het dier tóch de grens over, dan krijgt ze een heel klein stroomstootje via de halsband. "Dat schokje is tien tot honderd keer zo zwak als de schok van een schrikdraad", vertelt Daniel Reisman van Collie. "Maar het is wel genoeg om de dieren binnen een paar dagen te trainen om bij dat virtuele hek uit de buurt te blijven."

Als een koe buiten het gebied blijft lopen – omdat ze 'eigenwijs' is of omdat ze misschien wel wordt opgejaagd door een hond – dan krijgt ze hooguit drie keer zo'n schokje. Daarna gaat er automatisch een berichtje naar de beheerder om te laten weten dat er een dier is 'uitgebroken'. "Het dierenwelzijn staat voorop", stelt Reisman. "Je wilt een dier natuurlijk niet blijven pesten met zo'n stroomstootje."

Projectleider Maarten Jan van der Meulen experimenteert sinds afgelopen voorjaar met dit systeem bij een kleine kudde grazers in de duinen. Toch heeft hij het systeem nog nooit op zichzelf uitgetest. Als hij dat op ons verzoek wél doet, kan hij beamen dat het een vrij subtiele prikkel is. "Het voelt alsof iemand je even een venijnig kneepje geeft", zegt hij.

De koeien lopen sinds kort weer in de duinen, omdat de grote hoeveelheden damherten daar de afgelopen jaren sterk zijn teruggedrongen. "Die herten vraten alles, ook de kruiden en bloemen die we zo nodig hebben voor de biodiversiteit", zegt Van der Meulen. "Maar nu er veel minder herten zijn, komen er ook weer grassen op. Die houden we kort door koeien in te zetten. De koeien zijn betere grazers, omdat ze de kruiden grotendeels laten staan."

Toch mogen de koeien niet overal grazen. In de Waterleidingduinen wordt drinkwater gezuiverd voor onder andere Amsterdam. Dat water mag niet vervuild worden door de parasieten die in koeienpoep kunnen zitten. "Als we de koeien met hekken uit het infiltratiegebied zouden moeten houden, dan moeten we veertig kilometer hek neerzetten. Met dit virtuele hek is dat niet nodig."

Van der Meulen zegt dat het virtuele hek zelfs beter werkt dan een echt hek. "Op een paar plaatsen staat een gewoon hek van een meter hoog. Daar breken de koeien ng wel eens uit. Maar sinds we een virtueel hek hebben 'neergezet', blijven ze keurig in het aangewezen gebied."

Reisman vertelt dat het systeem in eerste instantie vooral bedacht is voor melkveehouders, om hen te helpen hun koeien vaker in de wei te houden. Dat is beter voor de dieren en ook voor de emissies van stikstof. Het systeem kan in het voorjaar ook helpen om koeien bij nesten van weidevogels weg te houden, zónder over alle nesten een hekje te hoeven zetten. "In ons duingebied hebben we ook rond een paar kleine poelen met veel biodiversiteit een virtueel hek gezet. Ook daar komen de koeien dus niet meer in", aldus Van der Meulen van Waternet.