Kantelpunten in natuur en klimaat

Thema van het festival is ‘Tipping Points’, vrij vertaald kantelpunten. Volgens ecoloog Marten Scheffer is dit principe terug te zien in de natuur, het klimaat en zelfs in de maatschappij. Bij een kantelpunt zorgt een relatief kleine verandering voor een relatief groot gevolg, en kan het klimaat in een andere evenwichtssituatie terecht komen, met alle problemen van dien.

Een klassiek voorbeeld: het Nederlandse oppervlaktewater. Veel sloten en plassen zijn doorgaans of helder, met veel waterplanten, of troebel, met veel algen. De overgang van helder naar troebel kan optreden als de hoeveelheid meststoffen in het water zo oploopt dat een kantelpunt bereikt wordt. Dan springt het ene ‘systeem’ (helder) ineens over in een ander ‘systeem’. Als een plas eenmaal troebel is, is dat lastig om te keren.

Marten Scheffer kreeg in 2009 de prestigieuze Spinozapremie, voor zijn onderzoek naar plotselinge omslagen in complexe systemen als natuur, klimaat en zelfs de maatschappij.

Marten Scheffer (1958) studeerde ecologie aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 1992 cum laude promoveerde. Hij vervulde verschillende onderzoeksposities voordat hij in 1998 hoofd van de afdeling aquatische ecologie en waterkwaliteitsbeheer aan de Wageningen Universiteit werd. Daarnaast is Scheffer medeoprichter en bestuurslid van twee nieuwe internationale instituten voor interdisciplinair onderzoek: het Europese instituut ‘Para Limes’ en het South American Institute for Resilience and Sustainability Studies.

Marten's lezing over de kantelpunten was het startschot van het Springtijfestival.