Jelle Reumer: De kikker en het vliegtuig

Een collega van mij woont in Abcoude. Leuke plaatsnaam, met ‘abcde’ erin. Of het er leuk wonen is, kan ik niet beoordelen, maar het biedt ongetwijfeld de voordelen van een dorp in combinatie met de nabijheid van twee grote steden. En van Schiphol, want in Abcoude komen vliegtuigen over, vooral als ze even in de wacht zitten naar ik heb begrepen. En vliegtuigen, dat hoef ik u niet te vertellen, maken lawaai. Een dreunend kabaal.

Mijn collega deed naar aanleiding van dat vliegtuiglawaai een interessante waarneming. Er wonen behalve mensen ook kikkers in Abcoude, en ook kikkers beschikken over een trommelvlies. Kikkers kunnen verdraaid goed horen, wat de reden is dat ze kwaken. Ze worden niet voor niets wel boerennachtegaal genoemd.

Het kikkergekwaak is niet geëvolueerd om ons menselijk oor te behagen. Het is, zoals veel in de natuur, ontstaan uit voortplantingsdrang, want naast consumeren is copuleren een van de basisbehoeften in het dierenrijk. Het zijn de mannetjeskikkers die kwaken, met als doel een vrouwtje te overtuigen van hun onstuitbare viriliteit. Omdat kikkers hun hele leven plegen door te groeien en dus steeds iets groter worden, wordt hun geluid steeds een beetje lager. Vrouwtjes vinden grote mannetjes met een laag kwaakgeluid aantrekkelijker dan kleine exemplaren met een hoge kwaak. Bij mensen doet zich dit fenomeen ook voor, dat mannen met bassende whiskey-stem favoriet zijn, maar dat terzijde. Kikkers kwaken daarom fanatiek tegen elkaar op, vandaar dat er vaak van die hele koren uit de sloot weerklinken.

Een vliegtuig maakt ook geluid, en kennelijk triggert dat de kikkers om hun akoustische kwaliteiten extra te benadrukken. In Abcoude wordt dientengevolge luid gekwaakt zodra zich een vliegtuig aandient.

Nou denkt u dat dit wel toeval zal zijn, maar dat is niet zo. Er is zelfs een heuse wetenschappelijke publicatie over dit fenomeen verschenen. In het tijdschrift Ecological Research, volume 31 uit 2016, publiceerden twee Zuid-Afrikaanse biologen een artikel onder de titel ‘The effect of airplane noise on frogs’. Dit onderzoek betrof rietkikkers in de buurt van het King Shaka International Airport in KwaZulu-Natal. Het bleek dat de betreffende amfibieën, wanneer hun gekwaak wordt vergeleken met de periode vóórdat er een vliegtuig overkwam, 12% meer kwaakten tijdens de flyby, en 18% meer na áfloop van een vlucht. Het duurde wel een kwartier voordat het normale kwaakpatroon weer was teruggekeerd. In simpel Nederlands gezegd: de beesten worden er tijdelijk een stuk hitsiger van en laten dat horen. Niet alleen de rietkikkers in Zuid-Afrika, maar ook onze eigen groene kwakers horen in de lage brom van een vliegtuig klaarblijkelijk een rivaal.

Ik wil hier daarom graag -  en met de lente in aantocht – constateren dat de uitbreiding van Schiphol ook onwenselijk is om onze Nederlandse mannetjeskikkers niet in hun masculiene zelfvertrouwen te kwetsen.