Jelle Reumer: Corona

Er waart een spook door de wereld, rechtstreeks afkomstig uit de krochten van de hel, en het wordt met gifspuiten, afgelastingen, mondkapjes, twintig seconden handenwassen met veel zeep en de nodige paniek tegemoet getreden.

Dat ellendige coronavirus brengt wat teweeg zeg. Over al die narigheid wil ik het nu niet hebben, en ook niet over de ogenschijnlijke voordelen zoals minder vliegbewegingen en een sterk gedaalde CO2 en NOX uitstoot in China, want hoe fijn dat ook lijkt, daar moeten we geen honderdduizend zieken en een paar duizend doden voor over hebben. Ik ben ook geen arts of epidemioloog, maar een eenvoudige bioloog die interessante dingen ziet. Biologen interesseren zich vanuit hun diepste ziel in ecologie en evolutie. En dat ellendige coronavirus, SARS-Cov-2, Covid-19 of hoe je het ook wilt noemen, vertoont ongelooflijk interessante aspecten.

Ik heb langdurig en ademloos zitten kijken op de website nextstrain.org, die is gewijd aan wat wordt genoemd ‘realtime tracking of pathogen evolution’, oftewel het permanent volgen van de evolutie van  ziekteverwekkers. Er zijn op deze website dossiers voor ebola, de mazelen, de griep, en nu ook voor het coronavirus. De evolutie komt tot uiting in stambomen van de verschillende bemonsterde virussen, en de ecologie in verspreidingskaartjes van de vele uitbraken.

Zo’n stamboom is net die van de dinosauriërs, allemaal vertakkingen die in dit geval niet leiden naar Tyrannosaurus of Triceratops, maar naar patiënten in Wuhan, Milaan of Tilburg. Alles is interactief. Je kunt precies nagaan waar geval x of y zijn oorsprong vindt. In Rotterdam waren drie patiënten die terug te voeren waren tot drie verschillende gevallen in Wuhan, afgelopen december; in Utrecht waren dat er twee. Dat duidt op onafhankelijke introducties. Uiteraard zijn er tussenstappen, veel van de in Nederland opgedoken virussen zijn uit China via een tussenlanding in bijvoorbeeld Noord-Italië tot ons gekomen.

Stel nou dat ik een virus was, en ik wilde mij flink voortplanten, en daartoe een zo groot mogelijke hoeveelheid mensen over de hele wereld besmetten, wat zou ik dan gaan doen? Het antwoord is eenvoudig: ik zou vliegtuigen, touringcars en cruiseschepen uitvinden. Zoals de Romeinen met hun schepen ratten naar Europa brachten en de latere wereldhandel deze knaagdieren over de rest van de aardbol verspreidde, zo brengen vliegtuigen en touringcars het coronavirus tot aan uw voordeur en daarachter.

Bij de kippengriep konden we er trekvogels nog de schuld van geven en bij varkenspest de wilde zwijnen, maar bij corona is geen sprake van trekvogels en zwijnen maar van toeristen. Met honderden tegelijk in de snelkookpan van de economy class zijn toeristen het moderne equivalent van de ratten die ons in de veertiende eeuw de pest brachten. Het virus reist gratis en voor niks de hele wereld over. Het is allemaal biologie, en bovendien een reden om wat minder te vliegen.