Jelle Reumer: het nieuwe Pangea

Kent u Pangea? Het betekent letterlijk ‘de gehele aarde’ en het is de naam van een groot supercontinent dat tot grofweg 200 miljoen jaar geleden bestond. De gehele aarde was destijds één kolossaal continent, omgeven door één mega-oceaan die Panthalassa wordt genoemd. Ongeveer 200 miljoen jaar geleden begon Pangea op te breken tot uiteindelijk de continenten ontstonden zoals we die nu kennen en die, zoals eenvoudig op de landkaart te zien is, voor een deel in elkaar passen als de stukjes van een legpuzzel. Dat is het Oude Pangea. De biodiversiteit in die jaren had een grotere eenvormigheid dan we nu kennen, om de simpele reden dat er minder barrières waren. Een reptiel dat in het huidige Zuid-Amerika leefde, kon in principe via Europa en Azië doorlopen tot in Australië zonder ook maar ergens een zee te hoeven oversteken. Die relatieve biologische eenheidsworst is nu bezig terug te keren, maar dan zonder dat de continenten weer tegen elkaar aan hoeven te schuiven. Er wordt nu zelfs gesproken over het Nieuwe Pangea.

Kent u het Bloedrode plooimosdiertje? Dat mosdiertje is deze maand ontdekt in de Grevelingen. Daar leven trouwens ook de Slingerzakpijp en de Paarse kokerworm. Die kent u waarschijnlijk ook niet en in de fenolijn zijn ze ook nog niet genoemd, hoewel ik beken niet alle afleveringen daarvan te hebben beluisterd, dus wellicht hebben mevrouw Jansen uit Scharendijke of meneer de Vries uit Sirjansland toch een keer de waarneming van een slingerzakpijpje ingesproken.

De Amsterdamse Stadsecoloog Martin Melchers sprak weliswaar níet de fenolijn in, maar ontdekte onlangs wel de Traliemossel, de allereerste vindplaats van deze uit de Golf van Mexico afkomstige mosselsoort in Europa zelfs. Traliemossels leven, zo bleek, in het hele Noordzeekanaal in het gezellige samenzijn met kolonies trompetkalkkokerwormen, vermoedelijk afkomstig uit Australië.

Ik ben, dat begrijpt u intussen, bezig met een forse portie name-dropping. Wat zijn dat allemaal voor beestjes, die kokerwormen, zakpijpen, traliemossels en mosdiertjes? Het zijn allemaal exoten, die dit jaar voor het eerst in ons land zijn aangetroffen. Afkomstig uit verre streken, sommige zelfs van totaal onbekende herkomst, maar intussen ook gevonden in andere delen van de wereld, in Californië, New England, de Middellandse Zee, noem maar op.

Exoten dus. Daar kennen we er veel meer van, en sommige hebben zich ontwikkeld tot een vreselijke en onuitroeibare pest, zoals de bekende konijntjes in Australië, huiskraaien in Durban, muskusratten in onze eigen poldersloten en de horrorplant Japanse duizendknoop die inmiddels in heel Europa en Noord-Amerika woekert als een gek. Wereldwijd krijgen flora en fauna steeds meer trekjes van een eenheidsworst. Wij mensen slepen en sleuren de ons nog resterende biodiversiteit de hele aarde over, introduceren gewild of ongewild overal exoten en zorgen er op die manier voor dat de natuur wereldwijd steeds meer gelijkenis vertoont. Om die toenemende eenheidsworst een naam te geven is de term ‘het Nieuwe Pangea’ gecreëerd. Dat klinkt als een interessant geologisch verschijnsel uit een ver verleden, maar in werkelijkheid is het een uiterst droevige ontwikkeling waar voorlopig geen einde aan komt.