De Javaanse neushoorn is uitgestorven in Vietnam. Dat blijkt uit onderzoek van het Wereld Natuur Fonds (WNF) in samenwerking met de International Rhino Foundation (IRF). De analyse wijst bovendien uit dat het laatste exemplaar waarschijnlijk door stropers werd afgeschoten voor zijn hoorn. Nu de soort in Vietnam is uitgestorven, komt die enkel nog voor in één populatie van minder dan vijftig dieren op het Indonesische eiland Java. Daarmee is de Javaanse neushoorn 's werelds meest bedreigde landzoogdier.
Vietnamese Cat Tien regio
Oorspronkelijk strekte het leefgebied van de Javaanse neushoorn zich uit van India tot grote delen van Indonesië. Begin deze eeuw was dit areaal teruggebracht tot twee kleine gebiedjes op het eiland Java en in Vietnam. Met name de populatie in de Vietnamese Cat Tien regio was kwetsbaar. De hier nog levende exemplaren – circa 6 stuks in totaal– werden in 1988 bij toeval ontdekt door een jager. Natuurliefhebbers van over de hele wereld haalden opgelucht adem. Omdat het dier zich in de jaren daarvoor niet had laten zien, werd tot op dat moment al gevreesd voor zijn uitsterven op het Aziatische vasteland.
Neushoornkarkas
Anno 2010 komt het helaas toch nog zo ver dat het dier uitsterft in Vietnam. Dat is onlangs vast komen te staan na genetisch onderzoek in opdracht van het WNF en de International Rhino Foundation. Daarbij werd het DNA van een neushoornkarkas vergeleken met het DNA van de laatste neushoornuitwerpselen die sinds die tijd in het Vietnamese Cat Tien Nationaal Park zijn gevonden. Het neushoornkarkas werd in 2010 gevonden in de bossen van het park. Omdat een kogel in het bot van een van de poten werd aangetroffen en de hoorn van het dier – een vrouwelijk exemplaar- was verdwenen, lijkt het aannemelijk dat de neushoorn door stropers is gedood.
Gewaarschuwd
WNF heeft zich, samen met diverse andere natuurbeschermingsorganisaties, hard gemaakt om de Javaanse neushoorn in Vietnam voor uitsterven te behouden. Daarbij is keer op keer gewaarschuwd dat Vietnam onvoldoende maatregelen neemt om stroperij en aantasting van natuurgebieden tegen te gaan. ,,In Vietnam wordt op bijzonder grote schaal gestroopt. Het uitsterven van de Javaanse neushoorn is exemplarisch voor het treurige lot dat veel andere diersoorten in het land lijkt te wachten,’’ zegt WNF-directeur Johan van de Gronden. Ook soorten als de Indo-Chinese tijger (nog circa 15 dieren), de Aziatische olifant (minder dan 100 dieren) en de saola (een geitachtige die in 2004 voor het laatst werd gezien), staan op het punt om voorgoed uit Vietnam te verdwijnen. Het WNF roept de Vietnamese regering dan ook op om snel meer parkwachters op te leiden en strenger toe te zien op naleving wet- en regelgeving om stroperij te voorkomen.
Massale stroperij
Daarnaast waarschuwt WNF voor de gevolgen van de massale stroperij van neushoorns die momenteel wereldwijd plaatsvindt. Alleen al in Zuid-Afrika werd vorig jaar een record-aantal van 300 neushoorn gestroopt en dat aantal lijkt in 2011 nog hoger uit te komen. Georganiseerde misdaadbendes schieten de dieren vanuit helicopters neer, zagen de hoorn af en zijn binnen een paar minuten weer vertrokken. Deze zomer werd in Nederland zelfs de hoorn van een neushoorn gestolen uit het Natuurhistorisch museum in Rotterdam. De hoorn is zo gewild omdat die tot wel 40.000 euro per kilo opbrengt op de zwarte markt in vooral China en Vietnam. Daar gelooft men dat de hoorn kanker geneest en de potentie verhoogt, terwijl daar geen enkele wetenschappelijk bewijs voor is. De hoorn van een neushoorn bestaat uit hetzelfde materiaal als menselijk haar.
Krakatau-vulkaan
De toename van stroperij maakt ook de laatste groep Javaanse neushoorns extra kwetsbaar. Bovendien leven deze dieren op de punt van het Indonesische eiland Java aan de voet van de nog werkzame Krakatau-vulkaan. WNF bekijkt momenteel of het mogelijk is om de groep te splitsen en een deel van de neushoorns onder te brengen in nieuw leefgebied. Zo zijn de laatste Javaanse neushoorns op aarde minder kwetsbaar, mocht zich bijvoorbeeld een natuurramp voordoen of een ziekte uitbreken. Een dergelijke ingreep bleek helaas niet mogelijk in Vietnam wegens gebrek aan voldoende veilig leefgebied.