Is de ozonlaag zich aan het herstellen?

Volgens een recent Amerikaans onderzoek*) lijkt de ozonlaag zich te herstellen. Zeer recente metingen laten echter zien dat het ozongat boven Antarctica dit jaar nog zeer groot is. Van een volledig herstel van de ozonlaag is dan ook nog geen sprake.

Grootte ozongat 1996-heden zuidelijk halfrond
Het goede nieuws van de Amerikanen is een eerste teken dat de ozonlaag een positieve reactie laat zien als gevolg van de internationale afspraken gemaakt in het Montreal Protocol (1987) om de productie van CFKs (chloorfluorkoolwaterstoffen) sterk te reduceren. Echter, het ozongat boven Antarctica is dit jaar zeer groot en vroeg in het jaar, vergelijkbaar met de record-jaren 2000 en 2003 (zie Ozongat groot voor de tijd van het jaar (Nieuws)). Dit laat zien dat we nog niet van de problemen af zijn.

De ozonlaag wordt sinds 1979 in de gaten gehouden met satellieten. Het onderzoek is gebaseerd op de Amerikaanse TOMS en SBUV satellietinstrumenten. De afgelopen 10 jaar dragen ook de Europese instrumenten GOME en SCIAMACHY bij aan het van dag tot dag volgen van de ozonlaag. In de toekomst zal het Nederlands-Finse instrument OMI de TOMS metingen voortzetten. Deze satellietmetingen laten een continue afname zien van de dikte van de ozonlaag tussen ongeveer 1980 en 1995. Daarna is er volgens de Amerikaanse analyse dus sprake van een licht herstel.

Behalve ozon wordt ook de concentratie CFKs in de atmosfeer continu gemeten. De concentraties van de meest agressieve CFKs laat sinds ongeveer 2000 een lichte maar significante daling zien als gevolg van de maatregelen naar aanleiding van het Montreal protocol. Eenmaal vrijgekomen hebben de schadelijke CFKs een zeer lange verblijftijd in de atmosfeer, ongeveer 50 jaar. Een echt herstel is daarom pas rond 2040-2050 te verwachten. Het ultieme bewijs dat de ozonlaag echt aan het herstellen is moet echter van metingen van ozon zelf komen.

Een probleem met de gepubliceerde analyse is de grote variabiliteit die ozon laat zien van jaar tot jaar. De conclusie van de Amerikaanse onderzoekers is gebaseerd op slechts 7 jaar metingen tussen 1995 en 2002, waardoor het lastig is om nu al echt harde uitspraken te doen over het herstel.

Gebaseerd op metingen van het satellietinstrument SCIAMACHY houdt het KNMI dagelijks het ozongat in de gaten. De recente ontwikkeling van het ozongat en gegevens van de afgelopen 10 jaar zijn te bekijken op TEMIS (Tropospheric Emission Monitoring Internet Service; zie TEMIS  (Externe links)).

(*) Reinsel et al, Trend analysis of total ozone data for turnaround and dynamical contributions, J. Geophys. Res., August 2005

Bron: KNMI