Hormonen in water nachtmerrie voor natuur

Biologen vinden steeds vaker tweeslachtige vissen, kikkers en andere waterorganismen. Volgens de Wageningse promovenda Titia de Mes is het een gevolg van te veel oestrogenen in het milieu. Nederlandse rioolwaterzuiveringen slagen er niet in om alle vrouwelijke hormonen uit het afvalwater af te breken.

Tweeslachtige organismen en mannelijke organismen die mannelijke geslachtskenmerken missen, komen al voor bij zeer lage concentraties van enkele nanogrammen oestrogenen per liter, stelt De Mes. ‘De krachtigste vrouwelijke hormonen in ons milieu zijn door mensen uitgescheiden. In de urine van mannen en vrouwen zit estradiol, het vrouwelijke geslachtshormoon, plus een heleboel weinig actieve omzettingsproducten. Als vrouwen anticonceptiemiddelen gebruiken scheiden ze bovendien het synthetische ethinylestradiol uit.’

De meeste Nederlandse waterzuiveringen breken meer dan negentig procent van de oestrogenen af die ze aangevoerd krijgen. Dat klinkt mooi, maar als we onze natuur niet willen laten veranderen in een hormonale nachtmerrie zou dat 99,9 procent moeten zijn.
Toen De Mes een proef deed met een traditionele aerobe zuiveringsmethode, ontdekte ze dat die in principe alle oestrogenen kon afbreken, maar dat de installatie daarvoor wel meer tijd nodig had. ‘Die tijd zal er in de praktijk niet zijn’, zegt De Mes. ‘Als je al het afvalwater op die manier moet behandelen, heb je beduidend grotere installaties nodig.’

Anaerobe zuiveringsinstallaties kunnen geen oestrogenen afbreken, ontdekte De Mes. Daarnaast ontdekte de promovenda dat het probleem nog een graadje serieuzer was dan ze aanvankelijk had gedacht. Enkele tientallen procenten van de vrouwelijke hormonen verlaten het lichaam als een metaboliet zonder hormonale werking. Het lichaam heeft er chemische groepen aan geplakt waardoor de hormonen niet meer actief zijn. Het zuiveringsproces schroeft die groepen er echter weer af. Het proces kan de ontwaakte oestrogenen afbreken, maar heeft daarvoor dan nog meer tijd nodig.
‘We zullen onze manier van zuiveren radicaal moeten veranderen’, concludeert De Mes. ‘Dat is alleen betaalbaar als we het afvalwater van onze toiletten apart gaan zuiveren. Alleen op die manier kun je intensiever en langer zuiveren zonder dat de kosten de pan uit rijzen.’

Zo’n systeem is op de lange termijn onvermijdelijk, denkt De Mes, en niet alleen vanwege oestrogenen. ‘We zijn nu eenmaal een verouderende bevolking die steeds meer medicijnen gebruikt. Volgens een recent rapport van RIVM zitten er nu al sporen van oestrogenen, antidepressiva en medicijnen tegen epilepsie in ons drinkwater.

Bron: Boomblad