Hoofdlijnen Klimaatakkoord op papier

Het Klimaatakkoord is nog verre van af, maar nu de hoofdlijnen op papier staan is volgens voorzitter van het Klimaatberaad Ed Nijpels wel een “heel belangrijke mijlpaal’’ bereikt. Nijpels verwacht dat eind dit jaar een “volwassen akkoord” op tafel ligt.

De voorzitter noemt het overleg over een Klimaatakkoord “polderen zoals nog nooit is vertoond”. In totaal praten meer dan honderd organisaties mee over welke maatregelen nodig zijn om de uitstoot van broeikasgassen op zijn minst met 49 procent terug te dringen in 2030. Zowel overheden als bedrijven en maatschappelijke organisaties zitten om de vijf tafels die voor afzonderlijke sectoren zijn ingericht.

Nijpels zei tijdens zijn presentatie dat niemand de minimale 49 procent reductie ter discussie heeft gesteld. “Daar bestaat consensus over. En niemand is boos weggelopen, ook al is het er soms hard aan toe gegaan. We hebben het hele spul bij elkaar gehouden”, aldus Nijpels. Hij zei dat heel Nederland te maken krijgt met de gevolgen van het klimaatbeleid. Dat vergt veel investeringen, maar biedt volgens hem ook kansen, zoals nieuwe innovaties en werkgelegenheid die daar weer uit voortkomt. En de wereld wordt er beter van, aldus de voorzitter. Maar sommige maatregelen doen pijn. “Het is niet een soort supermarkt waar je alleen de lekkere producten in je mandje kunt doen.”

De plannen worden nog doorgerekend door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB). Als daaruit zou blijken dat de 49 procent niet wordt gehaald, dan moeten de voorstellen worden aangepast, zegt hij. Hoe de rekening wordt verdeeld, is uiteindelijk aan de politiek.

Nijpels ging ook in op de moeizame onderhandeling aan de zogeheten industrietafel. “Dat is een buitengewoon ingewikkelde tafel die te maken heeft met beslissingen die in het buitenland worden genomen.” Een van de discussiepunten is de opslag van CO2 onder de Noordzee. Dat is geen definitieve oplossing, maar hooguit een 'overbruggingsoptie', zegt Nijpels. Maar de milieubeweging is er zeer kritisch over.

Milieuorganisaties vinden de voorstellen die nu op tafel liggen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen nog onvoldoende. “Deze voorstellen gaan ons niet in Parijs brengen, we zijn pas in Antwerpen”, reageren ze met een verwijzing naar het internationale akkoord over klimaatverandering dat eind 2015 in de Franse hoofdstad werd bereikt.

Greenpeace, Milieudefensie, de Natuur- en Milieufederaties en Natuur & Milieu zijn wel te spreken over de voortgang van de plannen voor verduurzaming van de elektriciteitsvoorziening en de ‘gebouwde omgeving’. Maar op andere terreinen vinden ze de plannen nog “teleurstellend vaag”. Daar zijn nog geen knopen doorgehakt en is onenigheid over bijvoorbeeld de toepassing van CO2-opslag. Milieuorganisaties zetten grote vraagtekens bij nut en noodzaak daarvan.

Ook over de financiële kant bestaat nog veel onduidelijkheid. Volgens de organisaties dreigen vooral burgers op te gaan draaien voor de kosten van het klimaatbeleid. Grote vervuilers betalen nauwelijks klimaatbelasting, stellen ze in een gezamenlijke reactie.

Milieudefensie beschuldigt de industrie er zelfs van de voortgang van het akkoord te gijzelen. “Ze willen alleen betalen als dat winstgevend is. De industrie wil dat er een pot komt van een miljard euro voor onrendabele maatregelen, maar weigert daar zelf aan bij te dragen”, zegt een woordvoerder van de organisatie. “Terwijl de industrie als grootste vervuiler bepalend is voor het slagen van het akkoord.”

Verder waarschuwen de milieuorganisaties voor een “te forse inzet” op biobrandstoffen. “Echt duurzame biobrandstof is en blijft onvoldoende beschikbaar om grote CO2-besparing mee te realiseren.” Ook op landbouwgebied zien de organisaties nog geen duurzaam systeem ontstaan met de voorstellen die er nu liggen.

Het opwekken van duurzame energie moet in eerste instantie gebeuren in bebouwd gebied. In de verdere uitwerking van het Klimaatakkoord moet aandacht zijn voor oplossingen die niet ten koste gaan van natuur en landschap. Dat zeggen Natuurmonumenten, de Vogelbescherming en het Wereld Natuur Fonds in een reactie op de hoofdlijnen van het akkoord.

“Zonneparken en windmolens moeten niet in natuurgebieden of op plekken met geconcentreerde vogeltrek geplaatst worden. Pas in laatste instantie moeten zonneparken op boerenland mogelijk zijn en dan niet in boerenland waar nog hoge natuurwaarden aanwezig zijn", reageert directeur Natuurmonumenten Teo Wams. Natuurwaarden zijn waardevolle aspecten van een bepaald gebied, zoals natuurschoon, schoon water en het aanwezig zijn van bepaalde planten- of diersoorten.

De natuurorganisaties zijn kritisch over de bijdrage van de landbouw aan het tegengaan van klimaatverandering. Volgens Natuurmonumenten is het onvermijdelijk dat de landbouw verandert. “Dat vraagt radicale keuzes. Geen land ter wereld heeft zo'n groot mestoverschot als Nederland. We moeten bereid zijn om na de denken over het inkrimpen van onze enorme veestapel”, aldus Wams.

De logistieksector is tevreden met de hoofdlijnen van het Klimaatakkoord. De afspraken bieden volgens branchevereniging voor logistiek- en handelsbedrijven Evofenedex genoeg aanknopingspunten om transport sneller duurzaam te maken.

Ook vanuit andere sectoren in het bedrijfsleven wordt positief gereageerd. “Met dit Klimaatakkoord kan de verbouwing van Nederland beginnen”, zegt UNETO-VNI bijvoorbeeld. Dat is de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel.

Het kabinet moet ook financiële instellingen verplichten actie te ondernemen tegen klimaatverandering. Dat stelt Triodos Bank in een reactie op het Klimaatakkoord.

De klimaatplannen van het Klimaatakkoord zijn opgesteld aan vijf zogeheten tafels die staan voor de sectoren elektriciteit, industrie, mobiliteit, ‘gebouwde’ omgeving en landbouw. Volgens Triodos zouden ook banken, vermogensbeheerders en verzekeraars maatregelen moeten nemen om de CO2-uitstoot voor 2030 met 49 procent te verminderen. "Dit betekent niet alleen meer groene financiering, maar ook versnelde afbouw van fossiele assets", aldus topman Peter Blom.

De hoofdlijnen van het Klimaatakkoord vormen voor de land- en tuinbouw een stevige uitdaging, maar het is niet onhaalbaar. “We pakken de uitdaging op en willen dat boeren en tuinders het nodige gereedschap krijgen om deze opdracht uit te voeren”, reageert bestuurder Kees van Zelderen van LTO Nederland.

De brancheorganisatie maakt zich er hard voor dat boeren en tuinders uiteindelijk ook een fatsoenlijk inkomen overhouden, zo nodig door middel van compensatie. “Is er geen geld beschikbaar, dan is het draagvlak bij boeren en tuinders niet groot”, aldus Van Zelderen. “Daarom is het nu veel te vroeg om de uitkomsten van de klimaattafel bij voorbaat te omarmen.”

Het gaat nu vooral om maatregelen tot 2030. Volgens LTO ligt de grootste uitdaging voor de boeren evenwel in de doelen na 2030. In 2050 moet de Nederlandse CO2-uitstoot met maar liefst 95 procent zijn teruggebracht. “Dat zullen we als boeren en tuinders nooit helemaal kunnen halen, maar we denken dat op andere manieren te kunnen compenseren door bijvoorbeeld veel duurzame energie te produceren, minder kunstmest te gebruiken en minder eiwit uit andere werelddelen te importeren.”

In de Tweede Kamer zijn nog veel vragen over het Klimaatakkoord. De hoofdlijnen ervan werden dinsdag door Ed Nijpels gepresenteerd. De linkse oppositiepartijen vinden dat de industrie te veel wordt ontzien in de huidige plannen.

“Dit is geen klimaatrechtvaardigheid. Opnieuw blijven de grootste vervuilers buiten schot”, aldus Sandra Beckerman (SP). Zij meent dat de huishoudens de prijs moeten gaan betalen voor de aanpak van het klimaatprobleem. De SP'er ziet ook niets in de plannen om CO2 in de grond op te slaan.

Volgens Tom van der Lee (GroenLinks) staan er “veel mooie ambities” in de plannen, maar ook hij vindt dat de industrie haar verantwoordelijkheid ontduikt en de burger voor de kosten opdraait. “Ook blijven door een aantal politieke taboes zoals kilometerheffing of het inkrimpen van de veestapel cruciale stappen uit.”

“Mooi dat er een begin van een klimaatakkoord is met grote ambitie. Maar grootvervuiler moet meedoen om te zorgen voor eerlijke verdeling”, twitterde PvdA-voorman Lodewijk Asscher.

Regeringspartij CDA vindt draagvlak voor de klimaattransitie essentieel en ziet daarin “nog veel open eindes”. Agnes Mulder: “Voor succesvol beleid moeten de maatregelen voor mensen en bedrijven haalbaar en betaalbaar zijn. Daarvoor is snel duidelijkheid nodig."

Ook de grootste coalitiepartij, de VVD, wil “snel de gevolgen in kaart gebracht” zien. “Dan kunnen we bepalen wat het beste werkt”, twittert Kamerlid Dilan Yesilgöz. “Gewoon je leven kunnen blijven leiden en betaalbaarheid staan daarbij voor de VVD centraal.”

Haar collega Rob Jetten (D66) vindt dat het kabinet nu moet doorpakken. Volgens hem zijn belangrijke stappen gezet met het hoofdlijnenakkoord.

Bron: ANP