Hoe paddenstoelen razendsnel uit de grond schieten

De herfst is begonnen en dat is te zien aan alle prachtige paddenstoelen die uit de grond schieten. Vroeger werden deze snel opkomende zwammen en de perfecte kringen waarin ze soms staan verklaard door heksen. Inmiddels weten we wel dat er geen mythische wezen betrokken zijn bij de schimmels. Maar hoe spruiten paddenstoelen dan wel uit de grond? Natuurgids Wil Schonewille legt het uit én vertelt over de eerste Nationele Paddenstoelentelling in de uitzending van aankomende zondag.

Om te verklaren hoe paddenstoelen zo snel verschijnen in de herfst, moeten we kijken naar de bouw van de schimmel. De zwam die we zien in het bos, het grasveld of op een boomstam is een enkel de vrucht. Onder de grond of in het hout hebben ze nog een groot netwerk van schimmeldraden: het mycelium. De paddenstoel die we kennen is eigenlijk maar het topje van de ijsberg dat boven de grond uitsteekt.

In het ondergrondse mycelium zijn al de nodige cellen voor de paddenstoel, die als vrucht uit de grond gaat komen, opgeslagen. Met veel regenval zuigen die cellen zich vol en rekken ze uit, waardoor de paddenstoel ontstaat. Omdat er geen celdeling meer hoeft plaats te vinden, schieten de paddenstoelen razendsnel de grond uit. De dagen van regen die we erop hebben zitten, zijn dus een zegen voor paddenstoelen.

Soms zijn de zwammen te vinden in een opvallend mooi kringetje. Zo’n heksenkring ontstaat wanneer de ondergrondse schimmeldraden in alle richtingen even sterk groeien. Het mycelium voedt zich aan de buitenrand, waardoor in het midden de voedingsstoffen op raken en dit gedeelte sterft. Zo ontstaat er dus een kring van zwammen.

Hoewel heksen uit de verhalen paddenstoelen in hun soep stoppen, is het niet verstandig is om dit zonder de nodige kennis zelf uit te proberen. Niet alle paddenstoelen zijn eetbaar; ze kunnen zelfs dodelijk zijn voor mens en dier. Zo is een van de bekendste paddenstoelen in Nederland erg giftig: de klassieke rood-met-witte-stippenpaddenstoel, genaamd de vliegenzwam.

Omdat sommige eetbare paddenstoelen lijken op giftige paddenstoelen, raden we af om bij enige twijfel zomaar zwammen te eten. Bovendien is wildplukken niet toegestaan in Nederland. Op sommige plekken wordt het wel gedoogd om een kleine hoeveelheid voor eigen gebruik te plukken.

Dit weekend is de allereerste editie van de Nationale Paddenstoelentelling. Doe mee en geef de paddenstoelen door die je vindt in de tuin op 10, 11 of 12 oktober via tuintelling.nl. De Nederlandse Mycologische Vereniging kijkt vooral uit naar de waarnemingen van de Weidekringzwam, want dat is de paddenstoel van het jaar 2025.

Bron: Natuurmonumenten en Naturalis