Hoe gaat het met de vogels in Europa?

Van de grutto tot de dwergaalscholver en de ralreiger. In Europa broeden zo’n 600 soorten vogels. Ze staan beschreven in de nieuwe Europese broedvogelatlas. Daaruit blijkt dat de laatste 30 jaar zeker een kwart van de soorten in aantal is afgenomen. Vooral met de boerenlandvogels als de kemphaan en de ortolaan gaat het niet de goede kant op. Daarentegen komen de vogels van het bos juist als winnaar uit de bus. Soorten als de boomklever en de middelste bonte specht zitten de in lift. Ruud Foppen is vanuit Sovon Vogelonderzoek betrokken bij dit internationale vogelproject.

Uit de atlas blijkt dat verandering in landgebruik (verstedelijking, uitbreiding van landbouwareaal etc) en klimaatverandering de belangrijkste oorzaken zijn van de toename of afname van vogelsoorten. De vogels van het boerenland doen het gemiddeld minder dan dertig jaar geleden. Meest kenmerkende voorbeeld in Nederland is de grutto. In minder dan een halve eeuw is de populatie teruggelopen van 130.000 naar een kleine 30.000 exemplaren. Overigens heeft 35% van de inheemse vogelsoorten in Europa er juist leefgebied bijgekregen, zoals de koereiger en de zwartkopmeeuw.

Meer dan de helft van de Europese broedvogels broedt in slechts een klein deel van het continent. Enkele soorten komen ongeveer overal voor in Europa: de witte kwikstaart en de koekoek. En zo’n 40 soorten zijn endemisch, dat betekent dat ze nergens anders op de wereld voorkomen. In de laatste drie decennia zijn ook enkele soorten uitgestorven in Europa. Een kenmerkend voorbeeld is de vechtkwartel. Een opvallende vogel die lijkt op een kwartel, nauwelijks vliegt en waarbij het mannetje de eieren uitbroedt en de jongen verzorgt.

Opvallend is dat zowel Nederland als Vlaanderen hoog scoren als het gaat om exoten als broedvogel. Soorten die bijvoorbeeld ooit zijn uitgezet of ontsnapt en in het wild succesvol zijn gaan broeden. Zoals de nijlgans, de halsbandparkiet en de rosse stekelstaart. In totaal broeden 57 niet inheemse soorten in Europa. Meer dan de helft van deze ‘exoten’ is er de afgelopen dertig jaar bijgekomen.

In totaal is er tien jaar gewerkt aan deze tweede Europese broedvogelatlas. Meer dan 120.000 Europese vogelaars hebben met hun waarnemingen eraan bijgedragen. Dat maakt de atlas tot een van de grootste burgerwetenschappelijke projecten ooit. In Nederland hebben 2500 vogelaars aan de totstandkoming van het boek bijgedragen.