Hightech bakfiets meet Rotterdams UHI

Urban Heat Island, dat is de officiële naam voor het fenomeen dat het (vooral 's zomers) in de stad warmer en klammer is dan in het buitengebied. Onderzoekers van Wageningen Universiteit fietsten deze week met een heel bijzondere bakfiets door Rotterdam om die UBI voor het eerst echt goed op te meten.

Wageningse onderzoekers verrichtten op donderdag 6 augustus metingen om het stadsklimaat in stedelijke gebieden in kaart te brengen. Daarvoor rijden de onderzoekers met twee bakfietsen vol meetapparatuur op verschillende tijdstippen, verspreid over de hele dag, door verschillende delen van Rotterdam en omgeving. Met de metingen willen de onderzoekers een beeld krijgen van het zogeheten Urban Heat Island-effect (UHI), waarmee wordt bedoeld dat de temperatuur in de stad gemiddeld hoger is dan in het omliggende gebied. In de steden zijn de gevolgen van de opwarming van de aarde extra voelbaar, menen de onderzoekers.

Voor de metingen is een warme periode nodig, waarbij de maximumtemperaturen boven de 25 gr. C uitstijgen. Met de twee meetfietsen reden de onderzoekers langs twee vooraf bepaalde routes door een aantal kenmerkende stadsdelen, zoals een industrieterrein, een oude woonwijk, een stadspark en het havengebied. De metingen vonden plaats op drie verschillende tijdstippen, van 10.00 – 12.00, van 13.00 – 15.00 en van 22.00 – 24.00 uur.

Bakfiets
Omdat daarmee technisch gezien de metingen het beste zijn uit te voeren is gekozen voor een bakfiets als vervoermiddel voor de meetapparatuur. Deze is uitgerust met een snelle thermometer, een vochtmeter, een sensor voor windrichting en –snelheid, sensoren voor de bepaling van de hoeveelheid invallend zonlicht, en sensoren voor de uitwisseling van warmtestraling.

Naast deze meteorologische instrumenten op de rijdende bakfiets wordt de route op vaste intervallen vanaf een halve meter boven de grond met een naar boven gerichte “fisheye lens” gefotografeerd. Hiermee kan worden bepaald welk deel van de hemelkoepel vanuit leefniveau gezien “bedekt” is met gebouwen en groen. Deze bedekking bepaalt in belangrijke mate hoe sterk het stedelijk warmte-eiland (UHI) kan worden. Hoe de mens de warmte ervaart wordt bepaald door de luchttemperatuur samen met straling, luchtvochtigheid en wind. De instrumenten worden gevoed via een zonnepaneel op de bagagedrager.

Hittestress
Met de meetgegevens bepalen de onderzoekers allereerst de sterkte van het UHI in Rotterdam en de factoren die locale verschillen binnen de stad bepalen. De gegevens geven ook een indicatie in hoeverre hittestress een probleem is of gaat worden. Uiteindelijk zou op grond van al deze informatie stadsontwerpen optimaal kunnen worden afgestemd op het zoveel mogelijk voorkómen van hitte in de stad.

Deelnemers
Vanuit Wageningen Universiteit en Alterra, het onderzoeksinstituut voor de leefomgeving van Wageningen UR, wordt het onderzoek gedaan door medewerkers en studenten van de groep Meteorologie en luchtkwaliteit en van Aardsysteemkunde en klimaatverandering. Verder zijn naast het Energie Centrum Nederland (ECN) ook de gemeente Rotterdam en de GGD Rotterdam bij het project betrokken. Het onderzoek wordt mede gefinancierd door het speciale Nederlandse klimaatonderzoekprogramma (‘Klimaat voor Ruimte’ en ‘Kennis voor Klimaat’).