Gordijnen dicht op de hei

Al zestien jaar gaan 's nachts de gordijnen dicht boven proefveldjes met heideplanten. In zes Europese landen proberen wetenschappers op die manier het effect van klimaatverandering te onderzoeken. Zij bootsen opwarming en droogteperiodes na. Hun conclusie is opmerkelijk.

Om klimaatverandering te simuleren maakten de onderzoekers gebruik van een innovatieve aanpak met rolgordijnen. De aanpak was gebaseerd op het verschijnsel dat heldere nachten, zonder bewolking, kouder zijn dan nachten met bewolking. Dit wordt op het heideveld nagebootst door elke nacht volautomatisch een gordijn over de heide te trekken. Dit gordijn bootst de wolken na en kaatst zo de warmtestraling terug naar het aardoppervlak. Dit gebeurt elke nacht sinds 1999 en heeft geleid tot een temperatuurverhoging van ongeveer 1°C. Daarnaast wordt met dezelfde gordijnen op andere testvelden sinds 1999 droogte nagebootst door twee tot drie maanden per jaar het gordijn dicht te trekken als het regende. Gemiddeld betekent dit dat er jaarlijks ongeveer 20% minder neerslag viel. De opwarming met 1°C en de afname van neerslag zijn goed vergelijkbaar met verwachte klimaatverandering.

De studie toont het verband tussen de stabiliteit en de reactie van het heideveld op klimaatverandering. De droogtebehandeling remt bijvoorbeeld de groei van de Nederlandse heidevelden terwijl het vergelijkbare, onverstoorde heideveld in Denemarken weinig belemmering van de droogtebehandeling ondervond. Ook het aantal plantensoorten hangt af van de stabiliteit van het ecosysteem. Bij de Spaanse veldlocatie van de studie, herstellende van een recente brand, verminderde de droogtebehandeling met de tijd het aantal plantensoorten, terwijl een vergelijkbare maar stabielere locatie in Italië geen verandering liet zien. Effecten van klimaatverandering op landschappen kunnen alleen goed voorspeld worden als rekening wordt gehouden met het moment van verstoringen door bijvoorbeeld een brand of het toegepaste landschapsbeheer. Door het gebrek aan aandacht voor de rol van dergelijke verstoringen kunnen de effecten van klimaatverandering sterk onderschat worden.