Frater Willibrordus Prijs shortlist

Hij was achttien jaar lang onze vaste, herkenbare stem op de fenolijn. Frater Willibrordus uit De Bilt. Hij overleed in september 2019 op 91-jarige leeftijd. Om zijn liefde voor de natuur te eren belonen we jaarlijks de mooiste, meest inspirerende, bijzondere waarneming op de Vroege Vogels fenolijn met: ‘De Frater Willibrordus Prijs’. Aanstaande zondag reiken we deze nieuwe prijs voor de tweede keer uit. Net na zijn geboortedag, op 20 februari.

Onze jury, bestaande uit mr. Natuurkalender Arnold van Vliet van Wageningen Universiteit, schrijver Bibi Dumon Tak en Vroege Vogels samensteller Daniel Gulpers hebben de afgelopen tijd duizenden fenolijn meldingen afgeluisterd en zijn tot een shortlist gekomen van zes waarnemingen.

Shortlist Fenolijn 2020-2021

Dhr. Buijs uit Nijmegen meldt: “Gisteren was het ‘groene puntjesdag’. De hazelaar, de meidoorn en de sierappel kleurden zich met een lichtgroene waas met de schuivende knoppen.” De jury: “We moesten bij dit bericht denken aan rokjesdag, een term die wordt gebruikt voor een dag in het voorjaar waarop opvallend veel vrouwen voor het eerst in het jaar een rok dragen. Groenepuntjesdag geeft de lente eigenlijk nog beter weer, dan doen niet alleen de vrouwen en hun rokjes mee, maar iedereen."

Bas Bijl uit het Zuid-Hollandse Nieuwkoop meldt: “We reden in de buurt van Nieuwkoop en toen naderden we een dijkweggetje. Werkelijk heel bijzonder, we zien daar een boerenzwaluw vliegen op 5 december. Ik heb dit nog nooit meegemaakt. Zo laat in het jaar een boerenzwaluw. Ik ben al ruim 50 jaar vogelaar, heb al honderdduizenden zwaluwen gezien, dit was zo bijzonder. Het was een Sinterklaascadeautje.” De jury: “Het is duidelijk dat Bas Bijl zelf enorm overdonderd is door de bijzondere waarneming. Hij begint nog formeel en daarna vergeet hij dat hij op de radio komt en lijkt hij niet alleen de luisteraar maar ook zichzelf nog eens te moeten overtuigen. En wie tegen zichzelf praat doet dat informeel. ‘Honderdduzenden’ had hij er toch al gezien. Het verhaal is mooi rond, een zwaluw cadeau van Sinterklaas. En fenologisch interessant zo’n extreem late boerenzwaluw.”

Mieneke Braak uit Groningen meldt: “Ik ging op de fiets boodschappen doen in Groningen. Al jaren nestelen daar onder luid gekrijs kraaien in de bomen. Ik vergat mijn zelfgemaakte zadeldekje van schapenvacht in mijn fietstasje te doen. Met de boodschappen terug bij mijn fiets zaten daar vier kraaien op: een wachtend op zijn beurt op het stuur, twee ijverig tikkend in mijn zadelhoesje en een met een bek vol schapenpluis op de bagagedrager.” De jury: “Een mooi, grappig en opmerkelijk verhaal over vier kraaiendieven, die in het zadeldekje van de fiets de perfecte bekleding zien voor hun nesten. Jammer van de fiets, maar het levert wel een hele mooie waarneming op.”

Wiebe Kool uit Dronten meldt: “21 april 1976 ben ik getrouwd en ik maakte toen voor mijn vrouw een bruidsboeket van magnolia’s en blauwe druifjes. Het is nu zes weken eerder, alles staat vol in bloei. Vooral de magnolia en blauwe druifjes.” De jury: ‘De melding van het bruidsboeket is romantisch en echt een hele mooie observatie. Fenologisch interessant omdat deze bloemen in 1976 veel later in bloei stonden dan anno nu. Het is een treffend voorbeeld van de lente, die veel eerder begint dan in de jaren ’70.

Johan Gramser uit Driebergen meldt: “Ik sta te genieten van een eekhoorn in onze tuin, die uit een vergiet in een notenboom allemaal walnoten haalt en in de tuin gaat begraven. Een tijd terug hoorde ik een verhaal in de fenolijn over een eekhoorn die een noot begroef en die werd door een ekster weer opgegraven. Maar onze eekhoorn, die is zo fanatiek, die gaat de ekster steeds verjagen uit de tuin. Hij loopt er achteraan te sjeezen en de racen door de tuin. Zelf heggenmussen zijn niet veilig voor hem..”
De jury: "De eekhoorn is goed verteld en zo’n leuk vervolg op een waarneming op de fenolijn van een week eerder. Een sfeerverhaal op het antwoordapparaat over deze Ninja-eekhoorn. Je hebt dus naïeve en volgzame eekhoorns en relschoppers, weten we nu.."

Hans Gartner uit het Friese dorp Nes meldt: “De akkers om me heen, waar ik woon, zijn grijs, een aantal is al geploegd. Gelukkig, er is een akkertje, waar ze na het oogsten van het graan de stoppels hebben laten staan. En wat erg leuk is, het barst daar van de muizen. En dan bedoel ik niet muizen met van die lange staarten, maar ik zie vogels scharrelen. We hebben te maken met ijsgorzen. En dit jaar zitten er heel veel.” De jury: “Hans Gartner won in 2020 de eerste Frater Willibrordus Prijs met zijn prachtige waarneming van trekkende distelvlinders. Ook dit jaar kan de jury niet om hem heen. Vanwege de toon van de verhalen, de kennis die en passant wordt overgebracht en de enthousiaste manier van vertellen. Dat zien we ook terug in de waarneming van de vele ijsgorzen, die hij vanwege hun scharrelende gedrag in de akkers ‘muizen’ noemt. 

Vanaf het begin van de Fenolijn, in 2001, is de Frater één van de vaste, trouwe bellers geweest. Hij was altijd betrokken en vond het ook zijn taak om bij te houden wat er in de natuur onder invloed van het klimaat veranderde. Een gemis voor ons, de makers van Vroege Vogels, maar nog meer een gemis voor alle vaste luisteraars van de Fenolijn, waar iedereen z’n waarneming van eerstelingen en andere fenomenen uit de natuur kan inspreken.

Uit de toon van zijn meldingen was duidelijk op te maken dat Frater Willibrordus onderwijzer was geweest. Al vanaf het moment dat hij het klooster in ging, was hij gefascineerd door de natuur en speciaal de fenologie: de leer van de eerstelingen in de natuur. Hij wilde de luisteraar samen met zijn waarnemingen altijd iets bijbrengen en meegeven. Dat vooral maakte de Frater geliefd bij de luisteraar.

Voor de selectie hebben we alleen gekeken naar fenolijnberichten die zijn ingesproken tussen 20 februari 2020 en 20 februari 2021. De keuze was enorm en daarom hebben we een de 'Best of the Rest' gemaakt van inspirerende waarnemingen: